سامانه دفاع سیارکی چین چگونه از رویداد برخوردی ویرانگر جلوگیری خواهد کرد؟

دایناسورها فقط به این دلیل منقرض شده‌اند که آژانس فضایی نساخته بودند! این درواقع یک گفته‌ی طنزآمیز معروف میان برخی اهل فن و علاقمندان به علم است. در پس این جمله یک مفهوم عمیق‌تر وجود دارد؛ چیزی که شاید ما انسان‌ها را با دایناسورها در مسیر بقا متمایز کند. شاید ما انسان‌ها برخلاف اجداد خزنده‌مان و با در نظر گرفتن تجربه‌ی ۶۵ سال پروازهای فضایی‌ گوناگون، بتوانیم خود را از حمله‌ی قریب‌الوقوع یک سیارک به زمین نجات دهیم.

ولی واقعیت این است که با وجود رسیدن بشر به تجربه‌ها و یافته‌های بسیار شگفت‌انگیز از زمان آغاز عصر فضا توسط مأموریت اسپوتنیک در سال ۱۹۵۷، تاکنون تلاش بسیار کمی برای توسعه‌ی فناوری انحراف سیارک انجام شده است. از همین روی، متأسفانه در این عرصه بی‌تجربه هستیم و جدا از درام‌سازی‌های هالیوودی‌ بشر پیرامون حمله‌ی فضایی‌ها یا انواع تهدیدات احتمالی از سمت فضا برای سیاره‌مان، هرگز در مقام عمل و در دنیای واقعی توانایی‌های خودمان را آن‌طور که باید آزمایش نکرده‌ایم؛ ولی به نظر می‌رسد این روال سنتی اکنون در حال تغییر باشد.

وو یانهوا، معاون اداره‌ی ملی فضایی چین (CNSA) حدود دو هفته پیش از قصدشان برای انجام یک آزمایش انحراف سیارک تا اوایل سال ۲۰۲۵ خبر داد. در آن هنگام اعلام شد که برنامه‌ی فوق بخشی از یک سیستم نظارت و دفاع سیارکی بزرگ‌تری که CNSA در حال توسعه‌ی آن است و هم اکنون در مراحل اولیه‌ی خود قرار دارد.

سیستم مانیتورینگ چینی‌ها متشکل از هر دو گروه ابزارهای زمینی و فضایی بوده و برای تهیه‌ی فهرستی از اجرام نزدیک به زمین با امکان تهدید سیاره‌ی ما، به کار خواهد رفت.

اهمیت ویژه‌ی سیستم‌های مانیتورینگ از آن جهت است که ورود یک سیارک هرقدر زودتر شناسایی و ردیابی شود، انحراف آن هم طبعاً آسان‌تر خواهد بود. درواقع یک سیارک دور از زمین ممکن است برای تغییر مسیرش به‌ آن اندازه‌ای که دیگر به زمین آسیبی نرساند، فقط به یک ضربه کوچک نیاز داشته باشد. از طرفی هرچه نزدیک شدن سیارک به زمین را دیرتر بفهمیم، تغییر مسیر آن هم دشوارتر خواهد بود.

شاید خواندن این جملات اندکی نگرانتان کرده باشد. اما باید توجه کنیم که آژانس‌های فضایی در سرتاسر جهان پیش از این سیستم‌های پایش سیارکی توانمندی ساخته‌اند و هزاران جرم فضایی موجود در منظومه‌ی شمسی را فهرست‌بندی کرده‌اند؛ بنابراین چندان جای نگرانی نیست. واقعیت این است که هیچ یک از آن اجرام آسمانی تهدیدی واقع‌بینانه در طول زندگی ما ایجاد نخواهند کرد. درحال‌حاضر، بالاترین خطر از جانب جرمی است که به نام ۲۰۱۰ RF12 شناخته می‌شود و ۴٫۸ درصد احتمال دارد تا در سال ۲۰۹۵ میلادی (۱۴۷۹ خورشیدی) به زمین برخورد کند.

بیایید چنین فرض کنیم که برخورد احتمالی فوق رخ دهد. این سیارک ۷ متری درصورت برخورد به زمین، باعث ایجاد گلوله‌ی آتشینی شبیه به شهاب چلیابینسک در سال ۲۰۱۳ می‌شود. بااین‌حال، ممکن است اجرام بیشتری در فضا وجود داشته باشد که هنوز ندیده‌ایم. پروژه‌ی نظارتی جدید CNSA در همین راستا و برای بهبود توانایی‌های بشر به سایر سیستم‌های نظارتی موجود خواهد پیوست.

وقتی صحبت از شکار سیارک به میان می‌آید، دیدن اجرام کوچک‌تر طبعاً سخت‌تر است؛ اما اجرام کوچک‌تر اغلب همان شهاب‌سنگ‌هایی هستند که در طول شب‌های مختلف سال بی‌سروصدا و بدون رساندن آسیب خاصی در آسمان رؤیت شده و محو می‌شوند.

در طرف دیگر طیف، بزرگ‌ترین سیارک‌های موجود در منظومه‌ی شمسی قادر به ایجاد رویدادهایی در قواره‌ی انقراض‌های بزرگ هستند؛ نیمه‌ی پر لیوان این است که سیارک‌های بزرگ‌تر به‌راحتی قابل تشخیص و ردگیری‌اند.

روی‌هم‌رفته می‌توان چنین نتیجه گرفت که سیارک‌های با اندازه‌ی متوسط ​​خطرناک‌ترین بخش از سیارک‌های طیف را تشکیل می‌دهند؛ به اندازه‌ای بزرگ که آسیب‌های محلی به سطح زمین وارد کنند و درعین حال به اندازه‌ای کوچک که شاید نتوانیم به‌موقع ردگیری‌شان کنیم.

رصد سیارک‌ها از فاصله‌ی نزدیک به ما کمک می‌کند تا به چگونگی منحرف کردن آن‌ها به بهترین نحو ممکن اشراف بهتری پیدا کنیم. مأموریت اسیریس رکس ناسا چندی پیش با بازدید از سیارک نزدیک به زمین بنو، این سنگ فضایی را به‌عنوان یک جرم شنی حفره‌دار ارزیابی کرد. طبیعی است که منحرف کردن چنین هدفی به تکنیکی متفاوت در قیاس با انحراف یک سنگ آسمانی همگن و جامد با همان ابعاد تقریبی نیاز دارد.

با دراختیار داشتن زمان کافی و دریافت هشدارهای به‌موقع، گزینه‌های بالقوه برای مقابله با سیارک‌ها شامل مواردی از قبیل تراکتور یا کشنده‌ی گرانشی (کشیدن آرام سیارک با جرم فضاپیما در مدار آن) یا رنگ‌آمیزی بخش بیرونی سیارک به رنگ سفید می‌شود (تغییر چگونگی گرمایش و سرمایش سیارک توسط خورشید، ازطریق اثر یارکوفسکی به آرامی بر مدار آن تأثیر می گذارد).

تکنیک تراکتور گرانشی از جرم یک فضاپیما برای ایجاد نیروی گرانشی بر یک سیارک استفاده کرده و به آرامی مسیر سیارک را تغییر می‌دهد.

شاید این پرسش‌ برایتان پیش آمده باشد که واقعاً راه ساده‌تری وجود ندارد؟ اگر از دیدگاه سادگی به موضوع نگاه کنیم، ساده‌ترین راه همان روشی است که احتمالاً به ذهن خودتان هم رسیده: منهدم کردن سیارک در فضا [با یک بمب اتمی یا سلاحی مشابه].

برنامه‌ی نظارتی جدید CNSA با یک تلاش مهندسی برای طراحی و ساخت موشکی با رانش بالا با توان حمل یک ضربه‌زن جنبشی همراه خواهد شد. سیستمی که در اینجا از آن با تعبیر ضربه‌زن جنبشی یاد شده، عبارت است از محموله‌ای برای ضربه زدن به یک سیارک با نیروی کافی به‌منظور تغییر مدار آن. نام سیارکی که چینی‌ها قصد آزمایش ایمپکتور روی آن را دارند، هنوز اعلام نشده است.

ناسا و آژانس فضایی اتحادیه اروپا نیز اولین گام‌های خودشان را در مسیر توسعه‌ی قابلیت‌های دفاعی سیارکی جنبشی برداشته‌اند. تلاش پروژه‌ی دارت ناسا که در سوم آذر ۱۴۰۰ به فضا فرستاده شد، تغییر مدار دیمورفوس خواهد بود. دیمورفوس نام قمر کوچکی است به دور سیارکی به‌نام دیدیموس در حال چرخش است.

این اولین آزمایش در نوع خودش به‌شمار می‌رود و احتمالاً تغییر مسیر حاصل‌شده بسیار ناچیز خواهد بود. درواقع به‌همین‌دلیل، عمده است که در مأموریت DART یک قمر را به‌جای خود سیارک هدف قرار می‌دهند؛ چون اندازه‌گیری تغییرات کوچک در مدار دیمورفوس با وجود سیارک دیدیموس در نزدیکی آن به‌عنوان یک چارچوب مرجع راحت‌تر خواهد بود.

مأموریت دارت در سپتامبر سال جاری بر دیمورفوس تأثیر خواهد گذاشت. دنباله‌ی این مأموریت در سال ۲۰۲۷ با مأموریتی به‌نام HERA پی گرفته خواهد شد. هرا مأموریت متعلق به آژانس فضایی اروپا خواهد بود که قرار است نتایج برخوردهای حاصله از دارت با قمر سیارک هدف را مورد مشاهده و ارزیابی قرار دهد.

تهدید وجودگرایانه‌ پیرامون برخورد یک سیارک با زمین در آینده‌ی نزدیک، اندک اما در بلندمدت (زمان‌های بسیار دور در آینده) تقریباً قطعی است.

بدین‌ترتیب، سیستم‌های نظارت بر سیارک‌ها و آزمایش‌های انحراف سیارکی همچون دارت و پروژه‌ی جدید CNSA به‌منزله‌ی اولین گام‌های مهم برای ایمن نگه‌داشتن زمین هستند تا به‌عنوان نوع بشر اطمینان حاصل کنیم که قرار نیست به سرنوشتی مشابه سرنوشت دایناسورها دچار شویم؛ البته اگر بتوانیم از پس تغییرات اقلیمی و چالش‌های نزدیک‌تر پیرامون آن برآییم!