از خشکسالی تا سیلاب؛ کشورهای عربی زیر فشار سنگین گرمایش زمین هستند

در گزارش مورد بحث، منطقه مورد بررسی از سواحل اقیانوس اطلس در غرب آفریقا آغاز می‌شود و تا کوه‌های لِوانت و بیابان‌های شبه‌جزیره عربستان امتداد دارد. این ناحیه حدود ۱۳ میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد.

بیشتر جمعیت این منطقه در دره‌های رودخانه‌ای یا شهرهای ساحلی زندگی می‌کنند که به منابع آبی بسیار شکننده وابسته‌اند. همین موضوع باعث می‌شود کل منطقه نسبت به حتی کوچک‌ترین تغییرات در دما و بارش بسیار آسیب‌پذیر باشد.

دلتاى نیل در مصر که یکی از کم‌ارتفاع‌ترین و پرجمعیت‌ترین جلگه‌های ساحلی جهان است، به طور خاص در معرض خطر بالایی قرار دارد. این منطقه به‌تدریج در حال فرونشست است و در عین حال سطح آب دریا در اطراف آن با سرعت زیادی بالا می‌رود. نتیجه این روند آن است که حدود ۴۰ میلیون نفر از ساکنان دلتا و بیش از نیمی از تولیدات کشاورزی مصر با خطر جدی مواجه شده‌اند.

جدیدترین گزارش هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی (IPCC) هشدار می‌دهد که بخش‌های بزرگی از دلتا‌ی نیل در بیشتر سناریوهای آینده‌ی گرمایش زمین با سیلاب‌های مزمن، شور شدن خاک‌ها و غرقاب دائمی روبه‌رو خواهند شد. بر اساس برخی پیش‌بینی‌ها، تا سال ۲۰۵۰ حدود یک‌سوم زمین‌های کشاورزی این منطقه ممکن است زیر آب برود. از آنجا که دلتا بسیار کم‌ارتفاع و مسطح است، حتی افزایش اندک سطح آب دریا می‌تواند آب شور را تا عمق زیادی به داخل خشکی هدایت کند.

گزارش جدید سازمان جهانی هواشناسی نشان می‌دهد که پایه‌های زندگی روزمره در سراسر منطقه عربی، از مزارع گرفته تا سدها و سفره‌های آب زیرزمینی که زندگی میلیون‌ها نفر به آن‌ها وابسته است، بر اثر گرمایش ناشی از فعالیت‌های انسانی به آستانه بحران و فروپاشی رسیده است.

در نوار داغ و آفتاب‌سوخته شمال‌غرب آفریقا، یعنی منطقه مغرب، شش سال خشکسالی مداوم باعث کاهش شدید محصول گندم شده و کشورهایی مانند مراکش، الجزایر و تونس را وادار کرده است برای جبران کمبود، غلات بیشتری وارد کنند؛ آن هم در شرایطی که قیمت جهانی گندم رو به افزایش است.

در برخی مناطق مراکش، سطح آب سدها به کم‌ترین میزان تاریخی رسیده است. دولت برای مدیریت بحران، محدودیت‌های شدید آبی در شهرهای بزرگ اعمال کرده و آبیاری مزارع را نیز کاهش داده است.

در لبنان، زیرساخت‌های آبرسانی زیر فشار دور متناوب سیلاب‌ها و خشکسالی‌ها از هم فروپاشیده‌اند. در عراق و سوریه نیز کشاورزان خُرد در حال ترک زمین‌هایشان هستند، زیرا رودخانه‌ها درحال خشک‌شدن هستند و بارش‌های فصلی دیگر قابل اتکا نیستند.

در مقابل، برخی مناطق دیگر از جمله امارات متحده عربی، عمان و جنوب عربستان سعودی در سال ۲۰۲۴ با بارش‌های بی‌سابقه و سیلاب‌های ویرانگر مواجه شدند.

در سال ۲۰۲۴، رویدادهای غیرمعمول اقلیمی باعث مرگ دست‌کم ۳۰۰ نفر در منطقه شدند. این بحران به‌ویژه کشورهایی را تحت تأثیر قرار داده که با درگیری‌های داخلی روبه‌رو هستند و خسارات در آن‌ها اغلب بیمه یا گزارش نمی‌شود. در سودان، سیلاب‌ها بیش از ۴۰ درصد زمین‌های کشاورزی را نابود کردند.

با توجه به اینکه ۱۵ کشور از خشک‌ترین کشورهای جهان در منطقه عربی قرار دارند، کمبود آب بزرگ‌ترین چالش آن‌ها به شمار می‌رود. دولت‌ها در حال سرمایه‌گذاری روی شیرین‌سازی آب دریا، تصفیه فاضلاب و اقدامات دیگر برای تقویت امنیت آبی هستند، اما شکاف بین ریسک‌ها و آمادگی‌ها همچنان در حال افزایش است.

رولا داشتی در بیانیه‌ای از سازمان جهانی هواشناسی می‌گوید: «بدترین وضعیت هنوز نرسیده است.» مدل‌های اقلیمی نشان می‌دهند در سناریوهای انتشار بالای گازهای گلخانه‌ای، میانگین دما تا پایان قرن ممکن است تا ۵ درجه سانتی‌گراد افزایش یابد. او بر اهمیت این گزارش تأکید کرد و گفت چنین ارزیابی‌ای به منطقه کمک می‌کند تا برای شرایط اقلیمی آینده آمادگی بیشتری داشته باشد.