در پنل آینده اقتصاد دیجیتال مطرح شد: تجارت الکترونیک به متولی واحد نیاز دارد، نه شعار تکراری

در بخش دیگری از پنل، محمد خلج، مدیرعامل «اسنپ»، از تجربه‌ی ملموس‌تری گفت: بوروکراسی فزاینده در مجوزدهی و استفاده‌ی غیراخلاقی از داده‌های بخش خصوصی. او توضیح داد که دولت به‌جای تسهیل، مدام نهادهای تازه‌ای برای صدور مجوز ایجاد می‌کند و با این کار پنجره‌ی واحد را از معنا تهی کرده است.

خلج افزود: «در حالی که ما به‌عنوان یک پلتفرم داده‌های ترافیکی ارزشمندی داریم که می‌تواند در خدمت شهر و کاهش ترافیک باشد، این داده‌ها از ما گرفته و به شهرداری‌ها فروخته می‌شود؛ در نهایت هم از دلش رقیب بیرون می‌آید.»

حسین شاهمرادی، مدیرعامل «خانومی»، زاویه‌ای متفاوت اما مکمل مطرح کرد. او گفت اگر عدالت اجتماعی هدف دولت است، هیچ بستری مؤثرتر از تجارت الکترونیک برای تحقق آن وجود ندارد. شفافیت، دسترسی برابر و حذف واسطه‌ها، پایه‌های عدالت دیجیتال‌اند. اما برای رسیدن به این نقطه، باید دولت و حاکمیت به درک مشترکی از نقش خود برسند. او افزود: «در حال حاضر خرده‌فروشی آنلاین در ایران فقط ۷ درصد است، در حالی که در چین این رقم بیش از ۵۰ درصد است. تفاوت در چیست؟ در چین، دولت و پلتفرم‌ها درک مشترک از گردش بازار دارند؛ در ایران هنوز چنین هم‌افزایی‌ای شکل نگرفته است.»

دیگر سخنرانان نیز بر یک نکته مشترک تأکید داشتند: بخش خصوصی سهم خود را ادا کرده، حال نوبت دولت است. حسین حیدر، مدیرعامل «تکنولایف»، گفت بخش خصوصی در سال‌های گذشته علی‌رغم همه موانع، بیشترین نوآوری و کارآمدی را در اقتصاد دیجیتال رقم زده، اما نبود ساختار یکپارچه باعث شده نتایج ملموس نشود.

حسین حیدر با اشاره به حرکت کشورهای در حال توسعه به سمت تجارت الکترونیک، شفافیت را یکی از بزرگ‌ترین مزایای این حوزه خواند که می‌تواند به کل اقتصاد کشور کمک کند.

وی در تشریح لزوم توسعه این حوزه در ایران گفت: «طبیعتاً وقتی می‌خواهیم داخل کشور این اتفاق را رقم بزنیم، باید یک سری زیرساخت‌ها ایجاد شود و بحث تمرکز در قانون‌گذاری یا اجرائیات در یک سازمان واحد می‌تواند کمک کند. به این خاطر که اتفاقاتی که در این عرصه رخ می‌دهد حداقل ۱۰ تا سازمان را درگیر می‌کند.»

مدیرعامل تکنولایف با اشاره به عملکرد موفق بخش خصوصی در سال‌های گذشته، مانع‌تراشی‌ها را دلیل اصلی عقب‌ماندگی ایران از قافله جهانی دانست و افزود: «در بحث فین‌تک هم حوزه اول بودیم اما الان به خاطر مانع‌تراشی‌ها جا ماندیم. ما می‌توانیم کمک حال زیادی برای دولت باشیم و در کارهای حاکمیت تسهیل‌گری کنیم.»

حیدر با اشاره به تعاملات گسترده با نهادهای دولتی، خطاب به حاکمیت گفت: «ما به عنوان بخش خصوصی کار خود را کردیم و دیگر نوبت دولت است تا این کمک را به ما کند تا نتایج خوبی در اقتصاد دیجیتال کشور رخ بدهد.»

ضرورت تغییر نگرش؛ از «دشمن» تا «طلایه‌دار و ابزار دولت

حامد رضایی فرخ، مدیرعامل اکالا، با طرح یک مبانی فکری اساسی، خواستار تغییر نگرش حاکمیت به بخش خصوصی شد. وی گفت: «خوب است که از اول و از نو درباره شرکت‌های خصوصی و اقتصاد دیجیتال فکر کنیم و انگار بخش خصوصی و نوآوری در مقابل دولت است. من فهمم اینست که لازم است این باور ذهنی را تغییر دهیم.»

رضایی فرخ سپس تصویر جدیدی از نقش استارتاپ‌ها ترسیم کرد: «باید بگوییم این شرکت‌ها طلایه‌دار هستند و در لبه تکنولوژی حرکت می‌کنند و ابزار دولت هستند. دولت قطعاً نمی‌تواند در یک جامعه نود میلیون نفری با سرعت حرکت کند و نیاز به واحدهای کوچک‌تری دارد که سریع‌تر جلو بروند و این واحدها همین استارتاپ‌ها هستند.»

مدیرعامل اکالا وظیفه اصلی دولت را «زیرساخت‌سازی» و «تولید زمین بازی» دانست و افزود: «در این فضا که [دولت] تولید می‌کند، تیم‌ها و ایده‌هایشان را آزاد بگذارد.»

وی بر ضرورت مشارکت بخش خصوصی در فرآیند قانون‌گذاری تأکید کرد و گفت: «ما در فضای قانون‌گذاری باید شریک باشیم و اگر قرار است قانونی گذاشته شود که پولشویی را مرتفع کند، باید از بخش خصوصی که این فضا را می‌شناسد کمک گرفت.»

رضایی فرخ در پایان با هشدار درباره برخی رویکردهای دولتی گفت: «برخی دخالت‌ها از سوی دولت شبیه به این هست که ما می‌خواهیم کسب‌وکار را تصاحب کنیم که این موضوع را خطرناک می‌بینم.»

از مجموع دیدگاه‌های مطرح‌شده در این پنل، تصویری واحد بیرون می‌آید: اقتصاد دیجیتال ایران بیش از آنکه از کمبود فناوری رنج ببرد، از تعدد تصمیم‌گیران آسیب دیده است. در شرایطی که کشورها برای گسترش نوآوری ساختارهای چابک و هم‌افزا ایجاد می‌کنند، ایران همچنان میان شوراها، وزارتخانه‌ها و نهادهای موازی سرگردان است.

به نظر می‌رسد آینده اقتصاد دیجیتال در گرو بازتعریف نقش‌هاست: دولتی که تسهیل‌گر باشد، نه ناظرِ بازدارنده؛ و بخش خصوصی‌ای که نه دشمن، بلکه شریک توسعه تلقی شود. اگر چنین گفت‌وگویی آغاز نشود، همان‌طور که یکی از سخنرانان گفت، «اقتصاد دیجیتال ایران قربانی چندصدایی حاکمیت خواهد ماند.»