باستان‌شناسان سال‌ها در اشتباه بودند؛ شیار دندان فسیل‌ها ربطی به خلال دندان ندارد

بسیاری از رفتارهای انسانی که پیش‌تر به عنوان نشانه‌های فرهنگی انسان‌های نخستین تعبیر می‌شدند، ممکن است در واقع منشأ کاملاً طبیعی داشته باشند. جویدن ناخن و دست در بینی شاید از نخستین روزهای حضور انسان بر زمین وجود داشته‌اند، اما بر خلاف آن‌ها، خلال دندان نشانه‌هایی فیزیکی از خود به جا گذاشته است؛ یا دست‌کم، تا‌به‌امروز چنین تصور می‌شد.

برای چندین دهه، انسان‌شناسان هنگام بررسی بقایای دندان انسان‌تباران باستانی، بریدگی‌های V‌ شکل عمیقی را نزدیک لثه مشاهده می‌کردند. آن‌ها این شیارها را جای ابزارهایی می‌دانستند که برای تمیز کردن دندان‌ها یا بیرون‌آوردن تکه‌های سخت گوشت جانوران عظیم‌الجثه به کار می‌رفت. برخی حتی این نشانه‌ها را قدیمی‌ترین عادت شناخته‌شده در زمینه بهداشت دهان انسان دانسته‌اند.

نمونه‌هایی از این شیارها در فسیل‌هایی با قدمت بیش از ۱٫۸ میلیون سال تا نئاندرتال‌ها دیده شده است، اما هیچ‌کس تا پیش از این بررسی نکرده بود که آیا نخستی‌های غیرانسان نیز چنین آثار مشابهی دارند یا خیر.

اکنون، پژوهشی جدید این فرضیه‌ی دیرینه را با یک توضیح ساده‌تر و طبیعی‌تر به چالش می‌کشد: مقصر اصلی احتمالاً میوه‌های اسیدی بوده‌اند، نه ابزارهای دست‌ساز.

نویسندگان مقاله نتیجه گرفتند که بسیاری از آسیب‌های دندانی، در واقع به دلیل تخریب مینای دندان توسط میوه‌های اسیدی ایجاد شده‌اند. شاید این کشف در نگاه اول چندان مهم به نظر نرسد. اینکه نیاکان منقرض‌شده ما بعد از خوردن استیک ماموت خلال دندان نمی‌زدند، تغییر بزرگی در روایت تاریخ ایجاد نمی‌کند، اما پیامدهای عمیقی برای درک ما از گذشته دارد.

یافته‌ها به ما یادآوری می‌کند که نباید به‌سرعت برای هر پدیده‌ای در فسیل‌ها، یک توضیح فرهنگی یا انسانی پیدا کنیم. همان‌طور که تیم مطالعه در مقاله‌ای برای وب‌سایت کانورسیشن توضیح داده‌اند، یافته‌ها اهمیت «بررسی نزدیک‌ترین خویشاوندان تکاملی ما پیش از هرگونه فرض فرهنگی» را آشکار می‌کند. گاهی رفتاری که پیچیده و نمادین به نظر می‌رسد، ریشه‌ای کاملاً طبیعی دارد.

برای مثال، بحث‌های داغی درباره‌ی کشف اسکلت‌های انسان نالدی (Homo naledi) در یک غار عمیق در آفریقای جنوبی وجود دارد. برخی آن را نشانه‌ای از یک آیین تدفین ابتدایی می‌دانند، در حالی‌که دیگران معتقدند این اجساد به‌طور طبیعی به درون غار سقوط کرده یا با سیلاب به آنجا کشیده شده‌اند.

پژوهش اخیر درباره‌ی دندان‌ها نیز هشداری مشابه به همراه دارد: الگوهای موجود در استخوان‌ها و دندان‌های باستانی می‌توانند داستان‌های شگفت‌انگیزی روایت کنند، اما گاهی نویسنده‌ی این داستان‌ها نه فرهنگ، بلکه طبیعت است.

پژوهش در مجله‌ی American Journal of Biological Anthropology منتشر شده است.