تکامل در تاریکی؛ غارماهی مکزیکی چگونه بارها چشمان خود را از دست داد؟

ماهی‌کور یا تترای مکزیکی که به داخل غارهای تاریک کشیده شدند، هیچ نیازی به اندام‌های انرژی‌بر چشمی نداشتند. آن‌ها چشم‌های خود را به روش‌های مختلف از دست دادند و در همان حال ویژگی‌های جالبی نیز کسب کردند.

ماهی‌های کور مکزیکی گونه‌ای بسیار عجیب و خاص هستند. آن‌ها در بسیاری از رودخانه‌ها و دریاچه‌های مکزیک و جنوب تگزاس یافت می‌شوند و در این محیط‌ها ظاهری کاملاً عادی دارند. اما برخلاف بسیاری از ماهیان دیگر، تتراها در غارها نیز زندگی می‌کنند و در آنجا، در غیاب نور، ظاهرشان به طرز چشمگیری متفاوت است: بسیار رنگ‌پریده‌اند و چشم ندارند.

هر بار که جمعیتی به غار منتقل شد و به اندازه کافی زنده ماند تا انتخاب طبیعی اثر خود را نشان دهد، چشم‌ها از بین رفتند. جایا کریشنان، ژنتیک‌دان مؤسسه تحقیقات پزشکی اوکلاهما می‌گوید: «اینطور نیست که همه چیز در ماهی‌های غار از بین رفته باشد. تقویت‌ها و بهبودهای زیادی نیز رخ داده است.»

گرچه از بین رفتن چشمان غارماهی‌ها همچنان زیست‌شناسان را شگفت‌زده می‌کند، در سال‌های اخیر توجه به جنبه‌های دیگر زیست‌شناسی این ماهیان شگفت‌انگیز معطوف شده است. پژوهشگران دریافته‌اند که آن‌ها نه تنها بینایی خود را از دست داده‌اند، بلکه سازگاری‌هایی را کسب کرده‌اند که به بقای آن‌ها در محیط غار کمک می‌کند و برخی از این سازگاری‌ها ممکن است سرنخ‌هایی برای درمان چاقی و دیابت در انسان‌ها ارائه دهند.

مدت‌هاست دلیل از دست رفتن چشم‌ها در موجودات ساکن غار مورد بحث است. به‌نوشته‌ی نشریه‌ی Knowable Magazine، برخی زیست‌شناسان معتقد بودند چشم‌ها به مرور زمان تحلیل رفتند، زیرا حیوانات غارنشین دارای چشم‌های ناقص هیچ مشکلی نداشتند. اما توضیح دیگر محتمل‌تر است. نیکلاس رونر، فیزیولوژیست تکاملی دانشگاه مونستر آلمان می‌گوید اگر موجودی در محیطی زندگی کند که چشم‌ها برایش فایده‌ای ندارند، از دست دادن چشم‌ها برایش ضرر ندارد و حتی ممکن است مزیت داشته باشد، چون بدنش انرژی و منابع کمتری صرف ساخت و نگهداری چشم می‌کند.

در همین حال، سایر حواس این ماهی‌ها تقویت شده‌اند. مطالعات نشان داده‌اند ماهی‌های غار نسبت به ماهی‌های سطح آب، توانایی بهتری در تشخیص آمینواسیدها دارند. آن‌ها همچنین جوانه‌های چشایی بیشتری دارند و تراکم سلول‌های حساس در طول بدنشان بالاتر است و همین امر به آن‌ها کمک می‌کند فشار و جریان آب را حس کنند.