کشف گور دختر سه‌هزار ساله در ایران، آیین‌های گمشده تمدن خراسان بزرگ را فاش می‌کند

نمونه‌ای مشابه از این دست، پیش‌تر در گورهای عصر برنز در شمال تپه‌چلو، از تمدن بلخ (باختر) در آسیای میانه که اکنون بخش‌هایی از افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان را در بر می‌گیرد، کشف شده بود. به‌گفته‌ی وحدتی، سرپرست کاوش و نویسنده‌ی اصلی پژوهش، سنگ این جعبه نیز احتمالاً از همان ناحیه وارد شده است.

اشیای دیگری همچون دو گوشواره و یک انگشتر طلا، سنجاق‌هایی از عاج و برنز (از جمله سنجاقی به شکل دست)، یک آینه‌ی برنزی، چند ظرف سفالی و مهری از برنز با نقش پاهای انسان نیز همراه متوفی یافت شد.

وحدتی معتقد است این دختر احتمالاً به مرگ طبیعی درگذشته و ثروت و جایگاه اجتماعی‌اش حاصل دستاورد شخصی نبوده، بلکه از طریق خانواده یا ازدواج به او رسیده است. او توضیح می‌دهد وجود چنین ثروتی در گور یک دختر نوجوان در میان یافته‌های تمدن خراسان بزرگ بی‌نظیر است و تنها می‌توان آن را در چارچوب اشراف‌زادگی موروثی و ساختار سلسله‌مراتبی آن دوران توضیح داد.

وحدتی نخستین‌بار در سال ۲۰۰۶، در طول بررسی‌های باستان‌شناسی حوضه رودخانه‌ای مجاور، محل تپه‌چلو را شناسایی کرد، اما تا سال ۲۰۱۱ امکان کاوش آن را نیافت. تاکنون، ۴۸ گور در این محوطه کشف شده که در دسته‌های پراکنده و زیر تپه‌های کم‌ارتفاع قرار دارند؛ تپه‌هایی که نام محوطه از آن‌ها گرفته شده است.

بیشتر گورهای کشف‌شده در تپه‌چلو به تمدن آمودریا یا مجموعه باستان‌شناسی بلخ-مرو تعلق دارند که بخشی از تمدن بزرگ خراسان بوده است؛ تمدنی از عصر برنز با استحکامات شهری، معماری یادمانی و شبکه‌های تجاری با میان‌رودان و دره سند که در سده سیزدهم پیش از میلاد رو به افول رفت. با این‌حال، شماری از گورها به دوران کهن‌تر، یعنی عصر مس‌سنگی متأخر در هزاره چهارم پیش از میلاد بازمی‌گردند، زمانی که تپه‌چلو برای نخستین‌بار مسکونی‌سازی شد.

کشف گور شماره ۱۲ نه‌تنها اطلاعات تازه‌ای درباره‌ی سنت‌های تدفین تمدن بزرگ خراسان ارائه می‌کند، بلکه نشان می‌دهد زنان جوان در این جامعه می‌توانستند حامل جایگاه‌های مهم اجتماعی و نشانه‌ای از پیوندهای فرهنگی و تجاری دوربرد باشند.