آلودگی هوا در سال ۱۴۰۳: مرگ بیش از ۳۵ هزار ایرانی و تحمیل خسارت ۱۴ میلیارد دلاری

بر اساس جدیدترین پژوهش «مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی»، آلودگی هوا در سال ۱۴۰۳ به‌عنوان دومین عامل مرگ‌ومیر در ایران، جان بیش از ۳۵٬۵۴۰ نفر را گرفته و هزینه‌ای بالغ بر ۱۴ میلیارد دلار بر اقتصاد کشور تحمیل کرده است.

این تحقیق جامع که وضعیت ۸۳ شهر با جمعیت کل بیش از ۵۷ میلیون نفر را مورد بررسی قرار داده، تصویری تکان‌دهنده از بحران خاموشی را به نمایش می‌گذارد که سلامت و اقتصاد جامعه را به‌طور همزمان هدف قرار داده است.

یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که آلودگی هوا به‌طور مستقیم مسئول بخش قابل توجهی از مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری‌های غیرواگیر است.

در این میان، سکته مغزی و سرطان ریه هر کدام با ۱۵ درصد، بیشترین سهم را در مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا داشته‌اند. پس از آن، بیماری ایسکمیک قلبی (IHD) با ۱۴.۶۶ درصد و بیماری‌های مزمن انسداد ریوی با ۱۱ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

آمار کل مرگ‌ومیر منتسب به این پدیده در سال ۱۴۰۳، با میانگین ۳۵ هزار و ۵۴۰ نفر، در بازه‌ای بین ۲۳ هزار و ۷۶۶ نفر (کمترین برآورد) تا ۴۶ هزار نفر (بیشترین برآورد) در نوسان است. این اعداد به معنای آن است که روزانه به‌طور متوسط نزدیک به ۱۰۰ نفر از هم‌وطنان، جان خود را در اثر تنفس هوای آلوده از دست می‌دهند.

خسارت‌های آلودگی هوا فقط به حوزه سلامت محدود نمی‌شود. برآوردهای اقتصادی این مرکز تحقیقاتی حاکی از آن است که هزینه‌های ناشی از مرگ‌ومیر زودرس، درمان بیماری‌ها، کاهش بهره‌وری نیروی کار و سایر پیامدهای اقتصادی مرتبط با آلودگی هوا در سال گذشته به رقم نجومی ۱۴٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ دلار رسیده است. این مبلغ، باری سنگین بر دوش اقتصاد کشور است که می‌توانست صرف توسعه زیرساخت‌ها، بهداشت و آموزش شود اما عملاً در میان دود و غبار از بین می‌رود.

این گزارش همچنین به تفکیک جغرافیایی کیفیت هوا در شهرهای مورد مطالعه پرداخته است. در حالی که شهرهای شاهرود و سنندج به‌عنوان پاک‌ترین شهرها معرفی شده‌اند، ساکنان شهرهای زابل، ایرانشهر و ریگان در استان سیستان و بلوچستان آلوده‌ترین هوا را تنفس کرده‌اند.

نگاهی به تقویم کیفیت هوای کشور نیز ناامیدکننده است. در سال ۱۴۰۳، تنها ۱۰ درصد از روزها از هوای پاک برخوردار بودند. در مقابل، ۲۱ درصد از روزها در وضعیت ناسالم برای همه گروه‌ها قرار داشتند و بیشترین سهم، یعنی ۶۹ درصد از روزها، دارای هوای قابل قبول یا همان «سالم برای گروه‌های حساس» بودند؛ وضعیتی که گرچه در مرز هشدار قرار ندارد، اما برای کودکان، سالمندان و بیماران زمینه‌ای همچنان خطرآفرین است.

این آمار نشان می‌دهد که اکثریت غالب جمعیت کشور در بخش بزرگی از سال هوایی را تنفس می‌کنند که کیفیت مطلوب و استاندارد را ندارد و این زنگ خطری جدی برای سلامت عمومی و آینده توسعه پایدار در ایران است.