چین از بزرگ‌ترین توربین‌های ضربه‌ای دنیا با ظرفیت حیرت‌انگیز ۵۰۰ مگاوات رونمایی کرد

چین به‌تازگی از دو توربین بسیار عظیمی رونمایی کرده که درک ابعادشان دشوار است؛ هرچند هنوز چند سال تا بهره‌برداری از آن‌ها باقی مانده است. قطر خارجی هر توربین ۶٫۲ متر است و وزن هرکدام به ۸۰ تن می‌رسد، از فولاد مارتنزیتی مقاوم ساخته شده‌اند و دارای ۲۱ پره هستند.

نیروگاه برق‌آبی داتانگ زالا با افت ارتفاعی به اندازه‌ی ۶۷۱ متر از مخزن تا توربین، در دسته‌ی نیروگاه‌های برق‌آبی با افت ارتفاع زیاد قرار می‌گیرد؛ سیستم‌هایی که در آن‌ها منبع آب حداقل ۱۰۰ متر بالاتر از توربین واقع شده و نیروی گرانش با شدتی چشمگیر آب را با فشار و سرعت کافی به سمت توربین‌ها هدایت می‌کند تا آن‌ها را با کارایی فوق‌العاده به حرکت درآورد. با پیشرفت‌هایی که در طراحی پره‌های توربین آبی حاصل شده، انتظار می‌رود راندمان بهره‌وری از ۹۱ درصد به ۹۲٫۶ درصد افزایش یابد که این خود معادل تولید روزانه‌ی ۱۹۰هزار کیلووات‌ساعت برق بیشتر است.

انتظار می‌رود نیروگاه برق‌آبی داتانگ زالا سالانه حدود چهار میلیارد کیلووات‌ساعت انرژی کند. این مقدار معادل سوزاندن ۱٫۳ میلیون تن زغال‌سنگ است؛ با این تفاوت که ۳٫۴ میلیون تن دی‌اکسید کربن کمتر وارد جو می‌شود. این نیروگاه درمجموع هزار مگاوات ظرفیت نصب‌شده خواهد داشت. هدف چین این است که تا سال ۲۰۶۰ به انتشار صفر خالص کربن (کربن‌خنثی) دست یابد.

پروژه توسط شرکت چینی داتانگ در حال ساخت است و ساخت بخش اصلی آن از سال ۲۰۲۳ آغاز شده است. شرکت داتانگ انتظار دارد این نیروگاه تا سال ۲۰۲۸ راه‌اندازی شود. توربین‌های رکوردشکن خود این پروژه طی چهار سال توسط شرکت هاربین الکتریک با استفاده از فناوری داخلی ساخته شده‌اند.

توربین‌های ضربه‌ای (در مورد داتانگ زالا، طراحی توربین ضربه‌ای از نوع توربین پلتون است) نوعی توربین هستند که در آن‌ها جت‌های آب با فشار بالا به پره‌های توربین برخورد می‌کنند تا آن را به چرخش درآورند. خود توربین در هوا کار می‌کند و زیر آب نیست. توربین‌های ضربه‌ای بهترین عملکرد را در سیستم‌های با افت ارتفاع زیاد دارند. با توجه به نیروی عظیمی که این توربین‌ها باید به صورت ۲۴ ساعته تحمل کنند، توربین از فولاد مارتنزیتی استفاده شده است؛ چرا که این نوع فولاد به طور کلی نسبت به انواع دیگر فولادها مقاوم‌تر و ضدخوردگی‌تر است.

توربین رایج‌تر از توربین‌های ضربه‌ای، توربین‌های واکنشی هستند؛ مثل توربین فرانسیس (همان‌طور که در سد سه‌دره درعکس مشاهده می‌کنید). این نوع توربین‌ها کاملاً زیر آب قرار دارند و گشتاور خود را هم از فشار و هم از جریان آب به‌دست می‌آورند.

طبق گزارش روزنامه‌ی ساوت چاینا مورنینگ پست، در حال حاضر، چین پیشتاز جهان در ساخت نیروگاه‌های برق‌آبی جدید است و از مجموع ۲۴٫۶ گیگاوات ظرفیت جدید که در سال ۲۰۲۴ راه‌اندازی شده، ۱۴٫۴ گیگاوات آن متعلق به چین بوده است. بیش از نیمی از این ظرفیت از نیروگاه‌های برق‌آبی ذخیره‌ای تأمین شده است؛ جایی که مخازن آب پر شده و در زمان نیاز به داخل توربین‌ها رها می‌شوند. چین در مجموع، ظرفیت نصب شده‌ی برق‌آبی خود را کمی کمتر از ۴۳۶ گیگاوات اعلام کرده است. در مقابل، ایالات متحده در پایان سال ۲۰۲۴ ظرفیت ۱۰۳٫۱ گیگاوات را اعلام کرده بود.

چند ماه پیش، پروژه‌ی برق‌آبی یارلونگ تسنگپو در چین که قصد دارد بزرگ‌ترین سد برق‌آبی جهان باشد و سه برابر قدرت سد سه‌دره انرژی تولید کند، معرفی شد. اما مشکل اینجاست که رودخانه‌ی یارلونگ تسنگپو که بعدها به براهماپوترا تبدیل می‌شود، از چین به هند و بنگلادش می‌پیچد. ساخت سد در این رودخانه خطر کمبود آب در پایین‌دست، آسیب‌های زیست‌محیطی و تنش‌های بین‌المللی را افزایش می‌دهد.

درست است که رود نو نسبت به رود یارلونگ تسنگپو از مرزهای کمتری عبور می‌کند، اما همچنان یک آبراهه‌ی بین‌المللی به‌شمار می‌آید‌ که در گذشته نیز باعث تنش‌های منطقه‌ای شده است؛ به‌ویژه با توجه به وضعیت سیاسی پیچیده‌ی میانمار. رود نو/سالوین یکی از آخرین رودهای بزرگ بین‌المللی در جنوب شرق آسیا است و در سال ۲۰۱۱، چین از ساخت یک نیروگاه برق‌آبی ۶هزار مگاواتی برنامه‌ریزی‌شده روی رود ایراوادی به دلیل مخالفت میانمار بازماند.

هرچند پروژه‌ی داتانگ زالا تاکنون همانند طرح پیشنهادی یارلونگ، مورد بررسی‌های گسترده جهانی قرار نگرفته است، همچنان پرسش مهمی را مطرح می‌کند: سرنوشت رودخانه‌ای که میلیون‌ها نفر برای تأمین آب آشامیدنی، کشاورزی و انرژی به آن وابسته‌اند، در دستان چه کسانی‌ است؟