گربه شما آرام است یا پر سروصدا؟ پاسخ در ژن‌های او نهفته است

گاهی صدای خرخر گربه مثل آرامش محض است، گاهی همان گربه از پشت پنجره به شما زل می‌زند و بی‌صدا نظاره‌تان می‌کند. کسانی که با بیش از یک گربه در ارتباط بوده‌اند، احتمالاً به‌خوبی تفاوت‌های رفتاری میان آن‌ها را حس کرده‌اند. یکی دائم برای غذا صدا می‌زند، روی پا می‌نشیند و با صدای خرخر مهمان‌نوازی می‌کند، دیگری ترجیح می‌دهد ساکت بماند و از فاصله‌ای امن شما را زیر نظر بگیرد.

اما چه چیزی یک گربه را پرحرف و اجتماعی می‌کند و دیگری را ساکت و حتی تهاجمی؟ پاسخ، ترکیبی‌ست از طبیعت، تربیت و گاهی میراثی که از نیاکان وحشی به یادگار مانده است. اکنون پژوهشی تازه در ژاپن به سرپرستی یومه اوکاماتو از دانشگاه کیوتو، نقش ژن‌ها را در این میان بررسی کرده و به نتایج جالبی رسیده است.

در مطالعه، از صاحبان گربه‌ها درخواست شد تا درباره‌ی رفتار حیوان خانگی‌شان پرسش‌نامه‌ای را تکمیل و نمونه‌ی دی‌ان‌ای آن‌ها را نیز از طریق سواب گونه (جمع‌آوری سلول‌های مخاطی از داخل گونه‌ها) تهیه کنند. پرسش‌نامه شامل رفتارهایی مانند خرخرکردن و صداهایی بود که گربه‌ها برای برقراری ارتباط با انسان‌ها استفاده می‌کنند.

در بررسی ۲۸۰ گربه‌ی عقیم‌شده، آن‌هایی که نسخه‌ی کوتاه‌تری از ژن را داشتند، بیشتر خرخر می‌کردند. در میان نرها، این نوع ژن با رفتارهایی مانند صدازدن برای دریافت غذا یا بیرون‌رفتن همراه بود. در ماده‌ها، نسخه‌ی مشابه با پرخاشگری نسبت به غریبه‌ها ارتباط داشت. گربه‌هایی که نسخه‌ی بلندتر ژن را داشتند، معمولاً آرام‌تر بودند. این نوع ژن در نژادهای آرام‌تر نیز بیشتر رایج است.

افزون‌بر‌این، نسخه‌ی فعال‌تر ژن AR، نه‌تنها در گربه‌های خانگی، بلکه در گونه‌های وحشی مانند لینکس (وشق) هم دیده می‌شود که با تصور رایج درباره‌ی افزایش رفتارهای صوتی در فرآیند اهلی‌سازی همخوان نیست. یافته‌های مطالعه به‌جای ترسیم مسیری ساده از وحشی به اهلی، به پیچیدگی‌های تعامل میان صفات نیاکانی و رفتارهای مدرن اشاره دارد. در محیط‌های خانگی که منابع محدودند یا استرس بالاست، صفاتی مثل پرخاشگری شاید همچنان کاربردی باشند.

نزدیکی حیوانات به انسان، همیشه نشانه‌ی رام‌شدن نیست. در بسیاری از موارد، آنچه حیوانات را به ما نزدیک می‌کند، منابع غذایی ماست، نه میل به همزیستی. مرغ‌های دریایی شهری، نمونه‌ای گویای این وضعیت‌اند. پژوهشی از دانشگاه جان مورز لیورپول نشان داده که این پرندگان در شهرها جسورتر هستند و کمتر از انسان‌ها می‌ترسند. در چنین محیط‌هایی، غذا کمیاب است و جسارت نتیجه می‌دهد. شاید به همین دلیل رسانه‌های بریتانیایی در فصل زادآوری از آن‌ها با عنوان «شرورهای شهری» یاد می‌کنند.

تنوع رفتاری در حیوانات نه‌تنها طبیعی، بلکه ضروری است. بدون آن، گونه‌ها برای انطباق با محیط‌های متغیر دچار مشکل می‌شدند. برای گربه‌ها نیز هیچ خلق‌وخوی «ایده‌آلی» وجود ندارد، بلکه طیفی از رفتارهاست که بسته به شرایط، می‌توانند مزیت محسوب شوند.

زندگی در کنار انسان‌ها همیشه به تکامل حیواناتی خوش‌رفتار ختم نمی‌شود. همان‌طور که گربه‌ها و مرغ‌های دریایی نشان می‌دهند، گاهی سماجت و جسارت، بیشتر از آرامش و سکوت جواب می‌دهد.

مطالعه در نشریه PLOS One منتشر شده است.