یک دهه پس از اکران «مریخی»: انسان چقدر به زندگی روی مریخ نزدیک شده است؟

با وجود پیشرفت‌های سریع در علم مریخ‌شناسی، هنوز پرسش‌های بی‌پاسخ زیادی باقی مانده است. دانشمندان هنوز از سن دقیق، شرایط جوی گذشته و نشانه‌های احتمالی حیات در انواع مختلف سنگ‌های سطح مریخ اطمینان ندارند.

برای مثال، مریخ‌نورد پرسویرنس به‌تازگی در سنگ‌هایی منحصربه‌فرد حفاری کرده که حاوی ترکیبات آلی (بر پایه کربن) هستند. ترکیبات آلی از اجزای سازنده‌ی حیات هستند، اما برای تشخیص وجود میکروارگانیسم‌های زنده در این سنگ‌ها به تحلیل‌های دقیق‌تری نیاز داریم.

ماموریت در حال توسعه‌ی بازگشت نمونه از مریخ (Mars Sample Return) قرار است به این پرسش‌های اساسی پاسخ دهد. این مأموریت برای اولین بار تکه‌های دست‌نخورده‌ای از یک سیاره دیگر را به زمین خواهد آورد. مریخ‌نورد پرسویرنس در حال حاضر نمونه‌های سنگ و خاک (از جمله نمونه‌های حاوی ترکیبات آلی) را در لوله‌هایی مهر و موم‌شده ذخیره می‌کند. در آینده، یک سطح‌نشین ویژه باید این نمونه‌ها را جمع‌آوری کند و به زمین بازگرداند.

همین دیدگاه باعث شده که ناسا، آژانس فضایی اروپا و دیگر نهادها از دهه ۱۹۶۰ تاکنون حدود ۳۰ میلیارد دلار در کاوش رباتیک مریخ سرمایه‌گذاری کنند. این سرمایه‌گذاری نتایج شگفت‌انگیزی به همراه داشته است: این فعالیت‌ها موجب پیشرفت‌های سریع در فناوری رباتیک، ارتباطات راه دور و علم مواد شده‌اند. برای مثال، فناوری مأموریت‌های مریخ به تولید بخیه‌های بهتر برای جراحی قلب و توسعه خودروهای خودران کمک کرده است. همچنین این تلاش‌ها جایگاه ناسا و ایالات متحده را به‌عنوان پیشتازان اکتشافات مدرن و فناوری تقویت کرده و میلیون‌ها دانش‌آموز را به علوم علاقه‌مند کرده‌اند.

فکر استعمار مریخ وسوسه‌برانگیز است. دیدن تلاش‌های «واتنی» برای مقابله با طوفان‌های گرد و غبار، کمبود اکسیژن و گرسنگی در فاصله بیش از ۲۲۰ میلیون کیلومتری از زمین، تحسین‌برانگیز است و روح شکست‌ناپذیر انسان را به تصویر می‌کشد.

بخش زیادی از انگیزه‌های فعلی برای استعمار مریخ به شرکت اسپیس‌ایکس و مدیرعامل آن ایلان ماسک گره خورده است؛ کسی که هدف اعلام‌شده‌اش تبدیل انسان به گونه‌ای چندسیاره‌ای است. این هدف به نوعی به شعاری الهام‌بخش تبدیل شده است. اما در حالی که استعمار مریخ روی کاغذ جذاب به نظر می‌رسد، در عمل بسیار دشوار و پرچالش است و بسیاری از منتقدان، امکان‌پذیری آن را به عنوان پناهگاهی دور از زمین زیر سؤال برده‌اند.

اکنون که بودجه علمی ناسا در خطر کاهش نزدیک به ۵۰ درصد قرار دارد، آمریکا ممکن است کل برنامه‌های علمی سیاره‌ای و عملیات رباتیک خود از جمله بازگشت نمونه‌ها از مریخ را از دست بدهد.

هرچند دونالد ترامپ و ایلان ماسک تلاش کرده‌اند تا پیشرفت اکتشافات فضایی انسانی را حتی با وجود کاهش بودجه، ادامه دهند. این کار در عمل به کنار گذاشته‌شدن برنامه‌های علمی و رباتیکی منجر خواهد شد که تاکنون پایه و اساس تمام اکتشافات مریخ بوده‌اند. درواقع همین برنامه‌های علمی و رباتیک بودند که عمیق‌ترین بینش‌ها را درباره سیاره سرخ به بشر داده‌اند و به دانشمندان و نویسندگانی همچون اندی ویر امکان دادند تا ایستادن روی سطح مریخ را تصور کنند.