وقتی گربه‌ها آینه هم می‌شوند: تقلید حالت چهره برای دوستی و بازی

در خانه‌ی ما، دو گربه زندگی می‌کنند که رفتارهای منحصر‌به‌فردشان همیشه شگفت‌انگیز است. نیشا، گربه‌ی نه ساله و ساشا، گربه‌ی شش ساله، اغلب به صورت یکدیگر خیره می‌شوند و ناگهان، از جا می‌پرند و به دنبال هم می‌دوند. این دو با نگاه‌های مستقیم، تغییر اندازه‌ی مردمک‌ها و چشمک‌زدن، یا حتی با حرکات سبیل‌ها و گوش‌ها به سمت جلو یا عقب، احساساتشان را به هم منتقل می‌کنند. گاهی این تعاملات به بازی‌های پرانرژی و گاهی هم به دعوا منجر می‌شود.

اما مشاهده‌ی چنین صحنه‌هایی، از اتفاقات معمول در تمام خانه‌های گربه‌دار است. برای مثال، رفتارهای گربه‌ای به نام دارث ویدر که اسمش را از شخصیت مشهور «جنگ ستارگان» گرفته اما به اندازه‌‌ی اسمش شیطان نیست، توجه پژوهشگران را به خود جلب کرد. وقتی که خواهر راه‌راه و خجالتی دارث ویدر که چارمندر نام دارد، وارد اتاق می‌شود، او گوش‌هایش را به سمت جلو می‌چرخاند و دهانش را کمی باز می‌کند. سپس، منتظر می‌ماند تا چارمندر هم واکنش مشابهی نشان دهد. اگر این اتفاق بیفتد، هر دو با هیجان یکدیگر را در خانه دنبال می‌کنند و پس از مدتی بازی، کنار هم آرام می‌گیرند و می‌خوابند.

مارتینا فرانچسکونی، رفتارشناس در دانشگاه پیزا، به ساینس می‌گوید: «تقلید حالت‌های صورت در ارتباطات اجتماعی نقشی اساسی دارد. حالا با این مطالعه‌ی جذاب، متوجه شده‌ایم که گربه‌ها، با وجود شهرتشان به عنوان موجوداتی درونگرا و منزوی، این رفتار را هم انجام می‌دهند.»

اما اولین باری نیست که فلورکیویچ به مطالعه‌ی حالت‌های چهره‌ی گربه‌ها پرداخته است. او در سال گذشته، سرپرستی پژوهشی را به عهده داشت که نتیجه گرفت گربه‌ها می‌توانند احساسات خود را از طریق حدود ۳۰۰ حالت چهره‌ی متفاوت بروز دهند. اما هنوز مشخص نشده بود که آیا آن‌ها به حالات چهره‌ی گربه‌های دیگر نیز توجهی دارند یا خیر.

فلورکیویچ برای بررسی بیشتر تعاملات گربه‌ها از طریق حالت‌های چهره، به مطالعه‌ی پدیده‌ای به نام «تقلید سریع حالات چهره» پرداخت. این رفتار در انسان‌ها و حیوانات اجتماعی مانند سگ‌ها، اسب‌ها و اورانگوتان‌ها دیده شده است. پژوهشگران بر این باورند که تقلید سریع حالات چهره، ممکن است پیش‌زمینه‌ای تکاملی برای رفتار همدلی باشد. فلورکیویچ توضیح می‌دهد: «این رفتار شبیه زمانی است که کسی لبخند می‌زند و شما در پاسخ ناخودآگاه لبخند می‌زنید.»

فلورکیوویچ در مطالعه‌ی جدید با آنا زامانسکی، دانشمند کامپیوتر از دانشگاه حیفا، همکاری کرد. گروه زامانسکی سال‌ها روی ساخت برنامه‌ای مبتنی‌بر هوش مصنوعی کار کرده‌اند که می‌تواند حالت‌های چهره‌ی گربه‌ها را شناسایی و دسته‌بندی کند.

برنامه‌ی گروه زامانسکی با استفاده از ساعت‌ها ویدئو از تعامل‌های بین گربه‌ها آموزش داده شد. این ویدئوها، بخشی از مطالعه‌ی پیشین فلورکیویچ در سال ۲۰۲۳ بودند که در کافه گربه‌ای در لس‌آنجلس ضبط شده بود. برنامه‌ی هوش مصنوعی از ۴۸ نقطه مرجع دیجیتالی روی صورت گربه‌ها استفاده کرد تا ۲۶ حرکت خاص در چهره را شناسایی کند. ترکیب این حرکات، صدها حالت چهره‌ی مختلف گربه‌ها را به وجود می‌آورد.