مولتی ویتامین چیست و آیا مصرف آن واقعاً مفید است؟

اگرچه مولتی‌ویتامین مطمئنا برای همه مردم ضروری نیست، برخی افراد باید آن را مصرف کنند.

سطوح ناکافی ویتامین‌ها در بدن می‌تواند منجر به بیماری‌های خاصی شود. برای مثال، سطوح پایین ویتامین دی در کودکان می‌تواند منجر به راشیتیسم شود که ضعیف شدن استخوان‌ها، رشد ضعیف و بدشکلی استخوان را در پی دارد. از سوی دیگر، کمبود ویتامین سی یا اسکوروی می‌تواند در افرادی که میوه و سبزی کافی مصرف نمی‌کنند، رخ دهد. بیماران مبتلا به اسکوروی معمولا دچار ضعف و بیماری لثه هستند و زخم‌های آن‌ها به خوبی بهبود نمی‌یابد.

افرادی مبتلا به اختلال مصرف الکل یا افراد مسن که در مراکز مراقبت طولانی‌مدت زندگی می‌کنند و ممکن است مقدار کافی میوه و سبزیجات مصرف نکنند، نیز درمعرض خطر کمبود مواد مغذی مانند ویتامین‌ها قرار دارند.

برخی افراد با محدودیت‌های غذایی مانند افرادی که رژیم غذایی گیاهخواری را دنبال می‌کنند ممکن است مواد مغذی ضروری را که معمولا در محصولات حیوانی یافت می‌شوند، دریافت نکنند.

ویتامین‌ها و مواد معدنی که معمولا در بسیاری از رژیم‌های گیاهخواری وجود ندارند عبارتند از ویتامین B12، آهن، کلسیم، روی و ویتامین D. افراد دارای رژیم غذایی محدود می‌توانند مولتی ویتامین مصرف کنند تا اطمینان حاصل کنند که تمام ویتامین‌های مورد نیاز بدن خود را دریافت می‌کنند.

با افزایش سن، نیازهای غذایی ما نیز تغییر می‌کند. برای مثال، مواد مغذی و ویتامین‌هایی مانند کلسیم و ویتامین D برای اطمینان از سلامت استخوان و کمک به پیشگیری از پوکی استخوان مشخص می‌شود و افراد را در معرض افزایش خطر شکستگی استخوان‌ها قرار می‌دهد.

در زنان یائسه، تراکم مواد معدنی استخوان به‌طور طبیعی همراه با سطوح پایین‌تر استروژن که پس از یائسگی بروز می‌کند، کاهش می‌یابد و خطر ابتلای زنان مسن‌تر را به پوکی استخوان افزایش می‌دهد.

استروژن هورمونی کلیدی است که به تقویت استخوان‌سازی کمک می‌کند. مصرف مولتی ویتامین برای زنان یائسه می‌تواند خطر دچار شدن به پوکی استخوان را کاهش دهد، اما از طرف دیگر می‌تواند خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش دهد. بیماران مسن باید در مورد درمان مناسب با پزشک مشورت کنند.

بیماری‌هایی مانند بیماری‌های کرون، کولیت اولسراتیو و بیماری سلیاک می‌توانند بر جذب مواد مغذی تاثیر بگذارند. بسیاری از بیماران مبتلا به این بیماری‌ها فاقد توانایی جذب مواد مغذی هستند که درنهایت به کمبود ویتامین در بدن آن‌ها منجر می‌شود.

بیمارانی که تحت عمل جراحی بای‌پس معده قرار می‌گیرند نیز مستعد کمبود ویتامین هستند و مصرف مولتی ویتامین می‌تواند برای آن‌ها مفید باشد.

در عمل جراحی بای‌پس معده، بخشی از روده به گونه‌ای کنار گذاشته می‌شود که غذا از آن عبور نمی‌کند. اما مشکل اینجاست که آن بخش از روده که دور زده شده (یعنی غذا واردش نمی‌شود)، همان جایی است که معمولاً آهن و کلسیم را جذب می‌کند. بنابراین، به دلیل اینکه این مواد مغذی دیگر از آن قسمت جذب نمی‌شوند، کمبود آهن و کلسیم به وجود می‌آید. برای همین باید این کمبودها را درمان یا با مکمل‌ها جبران کرد.

افرادی که جراحی چاقی انجام داده‌اند باید مراقب باشند که علاوه بر مولتی‌ویتامین‌ها، مواد معدنی مثل کلسیم، آهن، مس و روی را هم به‌طور کامل از مکمل‌ها دریافت کنند، زیرا بسیاری از مولتی‌ویتامین‌ها ممکن است تمام مقدار مورد نیاز این مواد معدنی را نداشته باشند.

برخی شاید دچار کمبودهایی باشند که ناشی از بیماری یا دارویی خاص است. برای مثال در نوعی کم‌خونی بدخیم که نوعی اختلال خودایمنی نادر محسوب می‌شود، بدن ویتامین B12 جذب نمی‌کند. داروهایی مانند امپرازول خصوصا اگر بیماران مبتلا به رفلاکس معده به مدت طولانی آن‌ها را مصرف کنند نیز می‌توانند توانایی جذب ویتامین B12 را کاهش دهند.

بارداری نیاز به بسیاری از مواد مغذی ازجمله فولات، آهن و کلسیم را افزایش می‌دهد. مصرف اسید فولیک در سه‌ماهه نخست بارداری برای جلوگیری از بروز نقص لوله عصبی در جنین حیاتی است. علاوه‌بر‌این، کم‌خونی (وضعیتی که در آن بدن گلبول های قرمز کافی تولید نمی‌کند)، مشکل نسبتاً شایعی در بارداری است و مصرف مکمل آهن می‌تواند به افزایش حجم خون برای جلوگیری از کم‌خونی کمک کند.

مولتی‌ویتامین‌های دوران بارداری به‌طور خاص توسط پزشکان برای حمایت از سلامت مادر و جنین در تلاش برای ابتلا به مشکلاتی مانند کم‌خونی در مادر و نقایص لوله عصبی در کودک توصیه می‌شود.

افراد باردار یا شیرده، باید طبق توصیه پزشک مولتی ویتامین خاصی مصرف کنند که حاوی ۴۰۰ تا ۸۰۰ میلی‌گرم اسید فولیک باشد.

اگر مولتی‌ویتامین‌ها طبق دستور مصرف شوند، معمولا عوارض جانبی جدی ایجاد نمی‌کنند؛ اما عوارض جانبی رایج ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ناراحتی معده
• سردرد
• طعم غیرعادی یا ناخوشایند در دهان

مصرف بیش‌ازحد ویتامین‌های A، D، E یا K می‌تواند عوارض جدی یا خطرناکی داشته باشند. همچنین، برخی از مواد معدنی موجود در مولتی‌ویتامین‌ها ممکن است در صورت مصرف بیش‌ازحد، علائم جدی ایجاد کنند.

بسیاری از محصولات مولتی ویتامین همچنین حاوی مواد معدنی مانند کلسیم، آهن، منیزیم، پتاسیم و روی هستند. مواد معدنی (به‌ویژه در صورت مصرف مقادیر بالا) می‌توانند عوارض جانبی مانند تغییر رنگ دندان‌ها، افزایش ادرار، خونریزی معده، ضربان قلب نامنظم، گیجی و ضعف یا شلی عضلات ایجاد کنند.

برچسب هر محصول مولتی‌ویتامینی را به دقت مطالعه کنید تا از ترکیبات و محتویات آن کاملاً آگاه شوید.

مولتی‌ویتامین‌ها می‌توانند با برخی داروها تداخل داشته باشند یا بر نحوه عملکرد آن‌ها در بدن شما تأثیر بگذارند. اگر همزمان از داروهای دیگری استفاده می‌کنید، از پزشک یا داروساز بپرسید که آیا مصرف مولتی‌ویتامین‌ها برای شما بی‌خطر است یا خیر. برخی از داروهای رایج که با مولتی‌ویتامین‌ها تداخل دارند، عبارت‌اند از:

• ترتینوئین یا ایزوترتینوئین
• داروهای ضداسید
• آنتی‌بیوتیک‌ها
• داروهای ادرارآور
• داروهای قلب یا فشار خون
• سولفونامیدها
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، سلکوکسیب، دیکلوفناک، ایندومتاسین و ملوکسیکام