زنان برای تولید محتوا در فضای مجازی چه مشکلاتی دارند؟

پنل «محتوا از جنس دوم؛ بررسی تجربه زنان از تولید محتوا در فضای مجازی» امروز، ۱۰ تیر، در نمایشگاه الکامپ۲۷ برگزار شد. حاضران در این نشست از مهم‌ترین مشکلاتی صحبت کردند که زنان برای فعالیت در فضای مجازی با آن‌ها مواجه هستند.

مهدی کوهیان، کارشناس حقوقی حوزه رسانه، اصلی‌ترین مشکل زنان برای حضور و فعالیت در فضای مجازی را نگاه امنیتی می‌داند که به مسئله زن در جامعه وجود دارد؛ مسئله‌ای که پس از اتفاقات سال ۱۴۰۱ در کشور جدی‌تر هم شد و حالا کار را به جایی رسانده است که فعالان زن صرفاً به‌خاطر زن بودنشان با مشکلات امنیتی مواجه می‌شوند.

مهدی کوهیان در این نشست درباره اوج‌گیری نگاه امنیتی به زنان و فعالیت‌هایشان در فضای مجازی گفت:

زنانی که باتوجه‌به موضوع زنان و اعتراضشان به وضع موجود تولید محتوا می‌کردند، به‌ویژه زنان مشهور، با تشکیل پرونده مواجه شدند و همه این پرونده‌ها هم پرونده امنیتی بود. نگاه امنیتی نگاه حقوقی و براساس قانون نیست؛ بلکه نگاهی است که رفتار فرد را مخل امنیت تلقی می‌داند و با آن برخورد امنیتی می‌کند. پس این را باید پیش‌فرض بگیریم که موضوع زنان در کشور ما مسئله امنیتی شده است.

– مهدی کوهیان، کارشناس حقوقی حوزه رسانه

به‌گفته او، بعد از اعتراض‌های ۱۴۰۱ همه مسئولان موضوع حجاب را خط قرمز دانستند و حکومت و نظام حقوقی ما از بیرون عامل ممانعت از زنان برای تولید محتوا شد. به‌اعتقاد کوهیان، به‌جز نگاه‌ها و عوامل بیرونی بعضی موانع درونی هم وجود دارد که مخل حضور و فعالیت زنان در فضای مجازی می‌شود. «شرم درونی زنان» یکی از این عوامل بیرونی است که فعالیت زنان در فضای مجازی را محدود می‌کند.

در ذکر عوامل مختلفی که این کارشناس حقوقی حوزه رسانه به آن‌ها اشاره می‌کند، ضعف‌های فرهنگی هم وجود دارد. کوهیان با بیان این نکته سومین عامل را کوچک‌شمردن و تحقیر‌کردن مسائل مربوط به زنان در جامعه می‌داند و از تجربه خودش صحبت می‌کند:

«خود من دیشب که پوستر این نشست را در صفحه مجازی‌ام منتشر کردم، بعضی از واکنش‌ها به من به این صورت بود که موضوع نشست امروز درباره زنان مسئله بی‌ارزش و پیش‌پاافتاده است. این نگاهی است که به‌طور کلی هم وجود دارد و مسائل زنان در کشور کوچک شمرده می‌شود.»

درحدود یک سال اخیر مواردی از برخورد با زنان به‌دلیل فعالیت‌هایشان در فضای مجازی دیده شده است. برخورد با تولیدکنندگان محتوا در فضای مجازی با استناد به این دلیل که محتوایی منافی عفت منتشر کرده‌اند، در مواردی مشاهده شده است. برخی از کاربران هم به‌ویژه در مواردی که محتوایی نامتناسب با موازین حجاب منتشر کرده‌اند، مشمول جریمه و مجازات شده‌اند.

دبیر پنل «محتوا از جنس دوم؛ بررسی تجربه زنان از تولید محتوا در فضای مجازی» با اشاره به این موضوع از کوهیان درباره تناسب جرم و مجازات در چنین مواردی سؤال کرد و این کارشناس حقوقی حوزه رسانه در پاسخ توضیح داد:

«درمورد حجاب زنان در قانون جرم‌انگاری شده و مجازات درجه ۸ که جریمه نقدی است، برای زنی که بدون حجاب در انظار عمومی ظاهر شوند، در نظر گرفته شده است. بااین‌حال، در پرونده‌هایی که برای زنان تشکیل می‌شود، جرم‌های دیگری مثل ترویج فساد و فحشا به این موضوع بدون حجاب بودن اضافه می‌شود و با چنین جرایمی مجازات سنگین‌تری برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. البته اصلاً نمی‌توان تأیید کرد که چنین جرایمی برای زن بدون حجاب مصداق دارد یا نه و آیا واقعاً با بدون حجاب بودن آن زن فساد و فحشا رخ داده است یا نه.»

کوهیان درادامه به این نکته اشاره می‌کند که سال گذشته انواع و اقسام افرادی را داشتیم که برایشان پرونده تشکیل شد. در میان این پرونده‌ها، او به موضوعی اشاره می‌کند که اساساً پرونده مرتبط با جنسیت زن یا حجاب و… نبوده است؛ اما برخورد امنیتی با آن صورت گرفته است. کوهیان توضیح داد:

یکی از این مسائل درمورد میترا حجار بود که صفحه‌اش در فضای مجازی اساساً محتوای محتواهای مربوط به مسائل محیط‌زیستی دارد که اصلاً موضوع جنسی و‌ جنسیتی‌ هم نیست؛ اما با پرونده‌ای که برای ایشان تشکیل شد، دیدم که با این موضوع هم با نگاه امنیتی مواجه شدند. یعنی اصلاً لازم نیست حتماً موضوع مربوط به حجاب باشد؛ چون مسئله زن امنیتی شده و هر موضوعی که زنان در آن حضور داشته باشند، به‌شکل امنیتی نگاه می‌شود.

– مهدی کوهیان، کارشناس حقوقی در حوزه رسانه

همه این‌ها در حالی است که این کارشناس حقوقی اعتقاد دارد تساوی‌ حقوق زن و مرد به امنیت عمومی و کلی کشور کمک می‌کند و تولید محتوا در‌مورد زنان در سطح بین‌المللی هم به تغییر نگاه به زنان تأثیر می‌گذارد. همچنین، او می‌گوید زنان تولیدکننده محتوا در کشور ما باید بتوانند در سطح جهانی رقابت کنند؛ اما در مدت اخیر فقط برای آن‌ها محدودیت‌های بیشتر اعمال شده است.

الهام رمضانی، سرمربی‌ تیم اسکواش، نیز در این پنل حضور داشت و از مشکلاتی گفت که ممکن است برای زنان ورزش‌کار به‌واسطه فعالیتشان در فضای مجازی رخ دهد. رمضانی در این زمینه گفت:

چون هیچ چهارچوب و قاعده‌ای برای فعالیت‌های مجازی وجود ندارد، گاهی خانم ورزش‌کار ممکن است به‌‌دلیل انتشار پستی دچار مشکل شود. تعداد زیادی از خانم‌های ورزش‌کار را می‌شناسم که دقیقاً به‌دلیل فعالیت‌هایشان در فضای مجازی، توبیخ یا حذف شده‌اند و این برخوردها باعث شده است تا آن‌ها از کشور مهاجرت کنند. این در حالی است که کشور هزینه زیادی برای پرورش این ورزش‌کاران صرف کرده؛ اما به‌راحتی با چنین قضایایی باعث فرار آن‌ها می‌شویم.

– الهام رمضانی، سرمربی‌ تیم اسکواش

مریم حصیری مؤسس پریودباکس است که در حوزه مسائل مربوط به قاعدگی زنان فعالیت می‌کند. او می‌گوید چون حیطه فعالیتش موضوعی تابو در کشور است، هم از سمت افراد با تفکرات سنتی و هم از سمت فمینیست‌های تندرو بارها با سرزنش و انتقاد مواجه شده است.

حصیری اعتقاد دارد: «خیلی زمان می‌برد تا بتوانیم در بسیاری از مسائل فرهنگ‌سازی کنیم؛ چون در کشور ما برخورد و مواجهه اولیه با هر مسئله‌ای این است که بین زن و مرد دیوار بکشیم. به‌نظر من تندرونبودن در هر زمینه‌ای بزرگ‌ترین کمکی است که می‌توانیم در راستای مطرح‌کردن موضوعات تابو و فعالیت زنان در فضای مجازی انجام دهیم.»