راهنمای مقابله با نظریه توطئه؛ چگونه ادعاهای نادرست را تشخیص بدهیم؟

اغلب اوقات نظریه‌پردازهای توطئه تنها شواهدی را ارائه می‌دهند که فرضیه‌ی آن‌ها را تأیید کند و به‌ندرت فرضیه‌های خود را در معرض آزمایش‌های منطقی، استدلال و تفکر انتقادی قرار می‌دهند. با اینکه این افراد معمولا می‌گویند تحقیق کرده‌اند، از روش‌های علمی برای اثبات ادعای خود استفاده نمی‌کنند یا به بیان دیگر هیچ تلاشی برای اثبات اشتباهاتشان نمی‌کنند.

با این‌حال یک فرد شک‌گرا می‌تواند از روش دانشمندان برای پژوهش استفاده کند: در درجه‌ی اول ببینید کدام مدرک در تضاد با توضیحات قرار دارد و سپس به دنبال آن مدرک بروید. گاهی اوقات این تلاش به تأییدی بر ادعای اولیه می‌انجامد و گاهی خیر. درست مانند یک دانشمند از خود بپرسید: برای باور به اشتباهات خود به چه چیزهایی نیاز دارم؟

وقتی نظریه‌ها ادعا می‌کنند که گروه بزرگی از افراد مرتکب فعالیت‌های گسترده در بازه‌ای طولانی می‌شوند، با زنگ خطر دیگری روبه‌رو می‌شویم. توطئه‌های تاییدشده معمولا شامل گروه‌های کوچک و جداافتاده مثل افراد رده‌بالای یک سازمان یا یک هسته‌ی تروریستی می‌شوند. حتی اتحاد بین شرکت‌های دخانیات برای مخفی‌ساختن خطر محصولات آن‌ها، محدود به افراد رده‌بالا بود که تصمیم می‌گرفتند به دانشمندان و آژانس‌های تبلیغاتی پول بدهد تا پیامشان را منتقل کنند.

توطئه‌های غلط معمولا تمایل دارند گروه گسترده‌ای از افراد مثل رهبران جهان، بازارهای رسانه‌ای اصلی، جوامع سراسری علمی، صنعت سرگرمی هالیوود و سازمان‌های دولتی به هم متصل را درگیر کنند. بیانیه‌ی آنلاین مکس آزارلو، فردی که در تاریخ آوریل ۲۰۲۴ در مقابل دادگاه دونالد ترامپ خودسوزی کرد، مواردی مثل بیل‌ کلینتون، جفری اپستین، متجاوز جنسی و حتی نویسنده‌های «سیمپسون‌ها» را هدف قرار داده بود. به یاد داشته باشید که هرچقدر افراد بیشتری یک راز را بدانند حفظ آن راز دشوارتر خواهد بود.

توطئه‌های تأییدشده معمولا توضیح می‌دهند که چرا گروهی از افراد آن‌طور که گفته شده، عمل کرده‌اند و هدفشان از انجام آن کارها چه بوده است. درمقابل، توطئه‌های جعلی دارای تعداد زیادی اتهام هستند یا صرفا بدون آنکه بررسی کنند طرح توطئه چه سود واقعی‌ای برای توطئه‌گران به همراه دارد، اعمال آن‌ها را زیر سوال می‌برند. این مسئله زمانی پررنگ می‌شود که بحث هزینه‌ها را درنظر بگیریم. برای مثال هدف ناسا از دروغ گفتن درباره‌ی وجود فنلاند چیست؟

زمانی که توطئه‌ها ادعا می‌کنند که یک گروه جمعیتی بزرگ که اغلب به حاشیه رانده شده‌اند، «اهداف سوء پنهانی» دارند، باید مشکوک شویم؛ مثل ادعاهای رایج درباره مقاصد سوء یهودیان یا مسلمانان.

همچنین ببینید افرادی که نظریه‌های توطئه را گسترش می‌دهند، به چه چیزی می‌خواهند برسند. برای مثال پژوهش‌ها ۱۲ فرد را شناسایی کردند که منابع اصلی ادعاهای غلط درباره‌ی واکسیناسیون بودند و دریافتند که آن‌ها از گسترش شایعه‌ها سود می‌بردند.