جایزه نوبل پزشکی ۲۰۲۳ به پژوهشگران واکسن نجات‌بخش کرونا تعلق گرفت

کاتالین کاریکو بیوشیمی‌دان، دانشگاه سگد مجارستان و درو وایزمن، از دانشگاه پنسیلوانیا، به‌پاس پژوهش روی تغییرات mRNA که ساخت اولین واکسن‌ها علیه کووید را ممکن ساخت، برنده جایزه نوبل پزشکی ۲۰۲۳ شدند.

به‌گفته‌ی یکی از اعضای کمیته نوبل در مؤسسه‌ی کارولینسکای استکهلم که جایزه‌ی نوبل پزشکی یا فیزیولوژی را اعطا می‌کند: «همه دنیاگیری کووید ۱۹ را تجربه کرده‌اند؛ دنیاگیری‌ای که زندگی و اقتصاد و سلامت عمومی را تحت‌تأثیر قرار داد. نیازی نیست بیش‌از‌این تأکید شود که این کشف اساسی چه تأثیر شگرفی بر جامعه گذاشت.»

به‌نقل از گزارش سازمان بهداشت جهانی، از دسامبر ۲۰۲۰ (زمان دردسترس قرارگرفتن اولین دوز واکسن کووید) تا سپتامبر ۲۰۲۳، بیش از ۱۳٫۵ میلیارد دوز واکسن (شامل واکسن‌های mRNA و انواع دیگر واکسن‌ها) به مردم تزریق شده است. تخمین زده می‌شود که در سال پس از معرفی، این واکسن‌ها جان حدود ۲۰ میلیون نفر را در تمام جهان نجات دادند.

آر‌ان‌ای مولکول مشابه دی‌ان‌ای است که کمتر شناخته شده است. سلول‌ها از دستورالعمل‌های ژنتیکی خود که درون دی‌ان‌ای قرار دارد، نسخه‌هایی از RNA را می‌سازند. برخی از آن نسخه‌ها که آر‌ان‌ای پیام‌رسان یا mRNA نامیده می‌شوند، برای ساخت پروتئین‌ها استفاده می‌شوند.

آر‌ان‌ای پیامرسان به سلول‌ها می‌گوید که چه پروتئینی بسازند. پروتئین‌ها کارهای بسیار مهمی در بدن انجام می‌دهند تا سلول‌ها و ارگانیسمی که بخشی از آن هستند، سالم و زنده نگه دارند.

واکسن‌های mRNA کمی متفاوت از واکسن‌های سنتی عمل می‌کنند. بیشتر واکسن‌های مرسوم از ویروس‌ها یا باکتری‌ها (ضعیف یا کشته‌شده) یا پروتئین‌های عوامل بیماری‌زا استفاده می‌کنند تا سیستم ایمنی را تحریک کنند آنتی‌بادی‌های محافظ و سایر دفاع‌ها دربرابر عفونت‌های آینده را تولید کند.

واکسن‌های کووید ۱۹ ساخت شرکت‌های فایزر و مدرنا حاوی mRNA هستند که دستورالعمل‌های ساخت یکی از پروتئین‌های ویروس کرونا را دارند.

وقتی فردی واکسن mRNA را دریافت می‌کند، ماده‌ی ژنتیکی وارد سلول‌های او می‌شود و سلول‌ها را تحریک می‌کند تا پروتئین ویروسی را برای مدت‌زمان کوتاهی تولید کنند. هنگامی‌که سیستم ایمنی با پروتئین ویروسی مواجه می‌شود، دفاعی ایجاد می‌کند تا اگر فرد بعداً به ویروس کرونا آلوده شد، دچار بیماری جدی نشود.

واکسن‌هایی که از mRNA استفاده می‌کنند، انتخاب مناسبی برای مبارزه با دنیاگیری بودند. فناوری mRNA به دانشمندان امکان می‌دهد تا از مرحله ساخت مقادیر زیاد پروتئین در آزمایشگاه بگذرند و در‌عوض به بدن بگویند کمی پروتئین اضافی بسازد.