احتمالاً همگی تاکنون قرص‌هایمان را اشتباه می‌خوردیم

وقتی قرصی را می‌خورید، سفر طولانی و پر پیچ‌و‌خم آن به معده و روده‌های پیچ‌خورده و سپس گردش خون شما آغاز می‌شود. اما ممکن است به دلایلی مانند وضعیت بدن جذب آن به تأخیر بیفتد. درواقع، بسته به وضعیت بدن ممکن است یک ساعت بیشتر طول بکشد تا معده شما داروهای خوراکی را حل کند. این یافته‌های مطالعه جدید پژوهشگران دانشگاه جانز هاپکینز است که نحوه حل‌شدن قرص‌ها در معده و آزاد شدن آن را در قسمت فوقانی روده شبیه‌سازی کردند.

پژوهشگران دریافتند که موقعیت ایدئال برای جذب سریع‌تر، صاف نشستن نیست، بلکه تکیه دادن بر سمت راست بدن است. رجت میتال، دانشمند علوم کامپیوتر که در دانشکده پزشکی جانز هاپکینز به مطالعه دینامیک مایعات مشغول است، می‌گوید:

از پی بردن به این موضوع شگفت‌زده شدیم که وضعیت بدن تأثیر چشمگیری بر سرعت حل شدن قرص دارد. من قبلاً هرگز به این مسئله فکر نمی‌کردم که آیا این کار را درست یا اشتباه انجام می‌دهم، اما اکنون هر بار که قرصی را می‌خورم، قطعاً به آن فکر خواهم کرد.

داروهای خوراکی که تأثیر آن‌ها فوری نیست، اما مصرف آن‌ها خیلی راحت‌تر از داروهای تزریقی است، در روده جذب می‌شوند و وارد جریان خون می‌شوند. برای رسیدن به روده، داروها باید ابتدا از معده و پیلور (اسفنکتر ورودی معده که آن را به دوازدهه متصل می‌کند) عبور کنند.

درحالی‌که ممکن است درمورد سرعت جذب مکمل‌های ویتامینی در بدنتان نگران نباشید، سرعت جذب داروهایی مانند مسکن‌ها به‌خاطر اهمیت سرعت اثر آن‌ها و نیز داروهایی که باید فشار خون را به‌طور پیوسته ثابت نگه دارند، اهمیت زیادی دارد.

بنابراین، میتال و همکارانش با استفاده از مدل کامپیوتری از معده که براساس اسکن‌های با وضوح بالا از بدن مردی ۳۴ ساله ایجاد شده بود، چهار وضعیت مختلف بدن را آزمایش کردند. این مدل که پژوهشگران آن را StomachSim نامیدند، مایع و بیومکانیک قرصی را که در مجرای گوارش حرکت می‌کرد و سرعت خروج آن از معده به دوازدهه، اولین بخش از روده کوچک را که جذب مواد مغذی در آنجا شروع می‌شود، شبیه‌سازی کرد.

طبق نتایج حاصل از شبیه‌سازی‌ها، خوردن قرص‌ها زمانی که روی پهلوی راست تکیه داده‌اید یا دراز کشیده‌اید، به این معنا است که داروها در عمیق‌ترین بخش معده می‌افتند و سرعت حل‌شدن آن‌ها در این موقعیت دو برابر سرعت حل آن‌ها در وضعیتی است که فرد به حالت صاف نشسته باشد. دراز کشیدن یا تکیه دادن روی پهلوی چپ سرعت حل‌شدن را کند می‌کند، به‌طوری‌که در مقایسه‌ با وضعیت عمودی، پنج برابر بیشتر طول می‌شد.

میتال توضیح می‌دهد: «برای افراد سالخورده، بی‌تحرک یا افراد بستری‌شده، چرخش به سمت راست یا چپ می‌تواند تأثیر چشمگیری داشته باشد.» مطالعات قبلی نیز نشان داده‌ بودند که درازکشیدن به پهلوی راست سرعت تخلیه غذا از معده به روده را افزایش می‌دهد و نشستن، ایستادن یا تکیه دادن روی سمت راست بدن جذب داروهای خوراکی را تسریع می‌کند.

پژوهشگران قدمی فراتر رفتند و شبیه‌سازی کردند که اگر فرد به گاستروپارزی (فلج معده) مبتلا باشد که در آن اعصاب آسیب‌دیده یا عضلات ضعیف معده مانع از تخلیه مناسب معده می‌شوند یا روند تخلیه معده را کند می‌کنند، چه اتفاقی برای قرص می‌افتد. آن‌ها دریافتند که حتی کاهش اندکی در قدرت هضم معده منجر به تفاوت‌های چشمگیری در سرعت هضم و رسیدن قرض به دوازدهه می‌شود. میتال می‌گوید: «وضعیت قرارگیری بدن تأثیر بسیار زیادی روی این مسئله دارد و از نظر حل‌شدن قرص، برخی از وضعیت‌ها مانند این است که معده فرد دچار اختلال بسیار مهمی باشد.»

البته پس از عبور داروها و غذاها از معده و وارد شدن آن‌ها به روده و درنهایت جریان خون، اتفاقات زیادی رخ می‌دهد. همچنین نباید فراموش کنیم که شبیه‌سازی‌های کامپیوتری مفید هستند، اما مدل‌های بسیار ساده‌ای از فرایندهای پیچیده به‌شمار می‌روند. مقدار مایعات، گاز و غذایی که در معده شما وجود دارد، نیز می‌تواند بر گوارش اثر بگذارد، اما پژوهشگران این موارد را در مدل خود درنظر نگرفتند. پژوهشگران می‌نویسند:

با وجود این موارد و محدودیت‌های دیگر، ما نشان داده‌ایم که مدل‌های محاسباتی و شبیه‌سازی مکانیک مایع معده می‌تواند بینش‌های مفید و منحصر‌به‌فردی درمورد فرایندهای فیزیولوژیکی پیچیده‌ای که اساس حل شدن دارو هستند، ارائه دهند.

نحوه پردازش داروها توسط بدن تحت‌تأثیر ژن‌های فرد نیز قرار می‌گیرد. پژوهشگران حوزه فارماکوژنتیک با مطالعه ژن‌های کدکننده آنزیم‌هایی که وظیفه تجزیه ترکیبات را بر عهده دارند، تاحدودی این مسئله را آشکار می‌کنند که چرا واکنش افراد مختلف دربرابر داروهای یکسان متفاوت است.

بنابراین، درحالی‌که وضعیت بدن شما تأثیر قابل‌توجهی بر سرعت جذب داروهای خوراکی در بدن دارد، این تمام ماجرا نیست. بهترین کار برای اطمینان از اثربخشی داروها این است که در وهله اول، آن‌ها را طبق دستور پزشک مصرف کنید.

این مطالعه در مجله‌ی Physics of Fluids منتشر شده است.