سوسمار پل‌دماغی نیوزیلند ۱۹۰ میلیون سال است که تغییری نکرده است
سوسمار پل‌دماغی نیوزیلند ۱۹۰ میلیون سال است که تغییری نکرده است
سوسمار پل‌دماغی یا توآتارای نیوزیلند مانند ایگواناهای تیره‌رنگ به‌نظر می‌رسد. اما این خزندگان تیغ‌دار درواقع مارمولک نیستند و آخرین بازمانده راسته‌ی مرموز و باستانی از خزندگان معروف به نول‌سرسانان (Rhynchocephalians) هستند که پس از دوران اوج خود در دوران ژوراسیک عمدتا نابود شدند. آن‌ها اعجوبه‌های خانواده خزندگان هستند.
توآتارا می‌تواند بیش از یک قرن زندگی کند، در آب‌و‌هوای بسیار سرد دوام بیاورد و می‌تواند آرواره‌های خود را به سمت جلو و عقب حرکت دهد تا حشرات، پرندگان دریایی و هم‌نوعان خود را قیچی کند. آن‌ها حتی چشم سوم ابتدایی زیر فلس‌های روی سر خود دارند که ممکن است به آن‌ها کمک کند تا خورشید را دنبال کنند. این خصوصیات عجیب‌و‌غریب، توآتارا را به معمای تکاملی تبدیل می‌کند. علاوه‌بر‌این، سابقه فسیلی پراکنده خویشاوندان این جانور که مدت‌ها است از بین رفته‌اند، دیرینه‌شناسان را سردرگم کرده است.
سوسمارهای پل‌دماغی با عنوان «فسیل‌های زنده» نیز شناخته می‌شود، به راسته‌ای از خزندگان به نام نول‌سرسانان تعلق دارد که بیشتر آن‌ها در پایان عصر مزوزوئیک منقرض شدند.
تقریباً همه نول‌سرسانان که احتمالاً در رقابت با مارمولک‌ها و مارها از میدان خارج شدند، در پایان عصر مزوزوئیک (میانه‌زیستی) منقرض شدند. از بسیاری از آن‌ها چیزی بیش از دندانی غبارآلود و قطعاتی از آرواره برجای نمانده است.
ظاهراً قطعه مهمی از این پازل چندین دهه در کشوی موزه‌ای در آمریکا قرار داشته است. استفانی پیرس، متصدی موزه دیرینه‌شناسی مهره‌داران دانشگاه هاروارد و گروهش اخیراً هنگامی که داشتند نمونه‌های انبارشده فسیل‌ها را در موزه جانورشناسی تطبیقی مورد جستجو قرار می‌دادند، اسکلت تقریباً کامل حیوان مارمولک‌مانندی را روی قطعه سنگی که تقریباً به اندازه کف دستشان بود، کشف کردند.
فسیل مذکور در سال ۱۹۸۲ در جریان سفر تحقیقاتی به سازند کاینتا کشف شده بود. سازند کاینتا رخنمونی غنی از فسیل است که در شمال آریزونا واقع شده است. این مجموعه از سنگ‌های قرمز اوایل دوران ژوراسیک، یعنی اوایل سلطنت دایناسورها رسوب کرده‌اند. در اطراف این دشت سیلابی کهن، دایناسورهای اولیه‌ای مانند دیلوفوسور کاکل‌دار در کنار موجودات کروکودیل‌مانند بزرگ زره‌پوشی زندگی می‌کردند. پستانداران اولیه شبیه موش و خزنده عجیب‌و‌غریب جدید زیر پای این جانوران بزرگ جست‌و‌خیز می‌کردند.
درحالی‌که ابتدا فسیل‌های پستانداران اولیه این محوطه توجه پژوهشگران را به خود جلب کرد، سرانجام، دکتر پیرس و تیاگو سیموئز، دیرینه‌شناس هاروارد که درزمینه‌ی تکامل ابتدایی مارمولک‌ها تخصص دارد، نمونه را به‌طور عمیق مطالعه کردند. در مقاله‌ای که اخیراً در مجله‌ی Communications Biology منتشر شد، این دانشمندان نام جانور جدید را Navajosphenodon sani نهادند. نام جنس و نام گونه به قبیله ناواهو اشاره دارد که در منطقه‌ای زندگی می‌کنند که فسیل در آن پیدا شد.
اسکلت فسیل‌شده‌ای که در شمال آریزونا پیدا شد و مربوط به ناواهواسفنودون سانی است، حدود ۱۹۰ میلیون سال قدمت دارد و از قدیمی‌ترین خویشاوندان شناخته‌شده توآتارای مدرن است.
دانشمندان از میکرو سی‌تی‌اسکن برای بررسی فسیل له‌شده در سه بُعد استفاده کردند و جمجمه پهن‌شده را به صورت دیجیتالی در کنار هم قرار دادند. اگرچه بدن جانور فسیل‌شده شبیه مارمولک بود، ساختار جمجمه‌اش مانند توآتارا بود. جانور مذکور ردیف‌های مشابهی از دندان‌های تیز و به هم پیوسته داشت که مستقیما از استخوان فک خارج شده بودند. جمجمه همچنین دارای دو حفره پشت چشم حیوان بود. این پیکربندی یکی از ویژگی‌های کلیدی است که توآتارا را از مارمولک‌ها که فقط یک حفره دارند، متمایز می‌کند. حفره اضافی به ثابت نگه داشتن جمجمه هنگامی که توآتارا شکار را قیچی می‌کند، کمک می‌کند. دکتر سیموئز گفت: «همه این ویژگی‌ها برای توآتارا مدرن کاملاً آشکار است و شبیه چیزی که در خزندگان مدرن دیگر دیده می‌شود، نیست.»
- کشف کروکودیل ۲۴۰ میلیون ساله؛ بزرگ‌ترین شکارچی دوران تریاس
پژوهشگران پس از انجام یک سری آزمون‌های آماری، ناواهواسفنودون را نزدیک پایه تبار توآتارا قرار دادند. فسیل بررسی‌شده نشان می‌دهد که بدن توآتارای مدرن در دوران ژوراسیک ظاهر شده است و طی ۱۹۰ میلیون سال اندکی تغییر کرده است. این مسئله از تعریف این خزندگان به‌عنوان «فسیل‌های زنده» حمایت می‌کند. دکتر سیموئز بر این تفاوت‌ها تأکید کرد: «آرواره‌های توآتارای مدرن به مجموعه از دندان‌های منقارمانند جوش‌خورده به هم، ختم می‌شود که در ناواهواسفنودون وجود ندارد.»
به‌گفته‌ی کلسی جنکینز، دانشجوی دکترای دانشگاه ییل که درزمینه‌ی تکامل خزندگان اولیه تخصص دارد، بسیاری از تبارهای نول‌سرسانان در طول تاریخ خود تغییر چندانی نکرده‌اند. با‌این‌حال، او می‌گوید ۲۰۰ میلیون سال خیلی زیاد است.
پژوهشگران استدلال می‌کنند که عدم تغییر ممکن است نشان‌دهنده فعالیت شدید انتخاب طبیعی بوده باشد (که علیه ویژگی‌های جدید عمل کرده است). دکتر سیموئز گفت: «سرعت پایین تکامل لزوما به‌معنای عدم تکامل نیست و اساسا معادل این ضرب‌المثل است که سری را که درد نمی‌کند، دستمال نبند.»
درحالی‌که کشف Navajosphenodon کمک می‌کند تا فصل مهمی از تکامل توآتارا روشن‌تر شود، بیشتر ماجرای این خزنده همچنان معما است. دکتر پیرس گفت: «اینکه چرا توآتارای مدرن و تبارهای آن‌ها برای این مدت طولانی به کندی تکامل پیدا کرده‌اند، سؤال بزرگ‌تری است و رسیدن به آن کمی سخت‌تر است. ما به فسیل‌های بیشتری نیاز داریم.»
