کلاهخود معروف وایکینگ‌ها در واقع متعلق به یک تمدن دیگر بوده است
دو کلاهخود خیره‌کننده‌ی برنزی که با شاخ‌های منحنی شبیه به شاخ گاو تزئین شده‌اند، ممکن است الهام‌بخش این ایده بوده باشند که ۱۵۰۰ سال بعد، وایکینگ‌ها از شاخ گاو روی کلاه‌خود‌های خود استفاده می‌کرده‌اند، ولی هیچ مدرکی این موضوع را تأیید نمی‌کند. در عوض این دو کلاهخود احتمالاً نشانه‌ی افزایش قدرت رهبران در اسکاندیناویِ عصر برنز هستند.
این کلاه‌خود‌ها که دارای چشم و منقار هستند، در سال ۱۹۴۲ توسط کارگری که در حال بریدن تورب برای سوخت بوده در باتلاقی در نزدیکی شهر ویکسو در ۳۰ کیلومتری شمال غرب کپنهاگ پیدا شده‌اند.
بر اساس طراحی کلاه‌خود‌ها، بعضی از باستان‌شناسان معتقدند این مصنوعات متعلق به عصر برنز نوردیک (حدوداً از ۱۷۵۰ پیش از میلاد تا ۵۰۰ پیش از میلاد) هستند. ولی تاکنون قدمت دقیقی برای آن‌ها تعیین نشده بود. پژوهشگران در پژوهش جدیدی با استفاده از روش‌های مبتنی‌بر رادیوکربن، اقدام به سن‌سنجی یک لکه از قطرانِ چوب توس که روی یکی از شاخ‌ها قرار داشت، کرده‌اند.
هِله واندکیلده باستان‌شناس دانشگاه آرهوس دانمارک می‌گوید: «سال‌ها در فرهنگ عامه، مردم کلاه‌خود‌های ویکسو را متعلق به وایکینگ‌ها می‌دانستند. ولی در واقع این دو کاملاً بی‌ارتباط هستند. طرح‌های شاخ‌دار متعلق به عصر برنز هستند و می‌توان ریشه آن‌ها را تا خاور نزدیک دنبال کرد.»
پژوهش جدید توسط واندکیلده و همکارانش تأیید کرد که این کلاه‌خود‌ها حدود سال ۹۰۰ پیش از میلاد درون باتلاق مدفون شده‌اند؛ نزدیک به ۳ هزار سال پیش از امروز و قرن‌ها پیش از این که منطقه تحت سلطه‌ی وایکینگ‌ها یا نورس‌ها قرار گیرد.
این تاریخ در بازه زمانی عصر برنز پسینِ نوردیک قرار دارد، زمانی که باستان‌شناسان تصور می‌کنند داد و ستد فلزات و سایر کالاها در اروپا رواج یافته بود و تفکرات بیگانه، فرهنگ‌های بومی را تحت تأثیر قرار می‌دادند.
کلاه‌خود‌های شاخ‌دار
بنا به گفته‌ی وزارت فرهنگ دانمارک، در سال ۱۹۴۲، مردی که مشغول بریدن تورب برای سوخت بود، تکه‌های شکسته کلاه‌خود‌ها را پیدا کرد.
وقتی تکه‌های گل‌آلود کلاهخود پیدا شدند، او تصوّر کرد که آن‌ها زباله‌های دفن‌شده هستند و آن‌ها را در گوشه‌ای رها کرد. بعداً یکی از سرکارگران متوجه این تکّه‌ها شد و آن‌ها را برای بررسی بیشتر در انباری نگه‌داری کرد. بررسی‌های بیشتر توسط باستان‌شناسان موزه ملی دانمارک نشان داد که این تکه زباله‌های دفن‌شده در واقع بخشی از دو کلاهخود برنزی هستند که با شاخ‌های منحنی تزئین شده‌اند. پس از حفاری گودالی که قطعات برنزی در آن پیدا شده بودند، پژوهشگران موفق به کشف بقایای یک تخته‌ی چوبی شدند که به نظر کلاه‌خود‌ها روی آن قرار داشته‌اند. این اشیاء احتمالاً عمداً درون باتلاق دفن شده‌اند.
سن‌سنجی دقیق فلزات ممکن نیست و بررسی بیشتر تخته چوبی نشان داد که احتمالاً پیش از کلاه‌خود‌ها درون باتلاق قرار داده شده است. در سال ۲۰۱۹، یکی از همکاران واندکیلده در حین عکاسی از کلاه‌خود‌ها در موزه‌ی ملی دانمارک متوجه قطران چوب توس روی یکی از شاخ‌ها شد.
- کشف نام‌های «الله» و «علی» در لباس‌های مدفون وایکینگ ها
واندکیلده می‌گوید: «او متوجه یک ماده با پایه زیستی در شاخ‌ها شد و موضوع را با فردی که در موزه ملی مسئول این مجموعه بود در میان گذاشت و آن‌ها با فرستادن یک نمونه برای سن‌سنجی دقیق موافقت کردند.»
پیش از این تمام دانسته‌ها درباره این کلاه‌خود‌ها بر پایه گونه‌شناسی آن‌ها (سبکی که با آن ساخته شده‌اند و نماد‌هایی که برای تزئین در آن‌ها استفاده شده) بود، ولی سن‌سنجی جدید بر پایه‌ی واپاشی هسته‌ای ایزوتوپ کربن ۱۴ است که نشان می‌دهد چه زمانی یک ماده ارگانیک بوجود آمده است. این روش به باستان‌شناسان اجازه می‌دهد زمان دقیق ساخت کلاه‌خود‌ها را تعیین کنند و فرضیات خود را بر اساس شواهد به‌روز کنند.
دکتر واندکیلده می‌گوید: «گونه‌شناسی معمولاً گام نخست در مسیر گاه‌شماری است ولی دانستن سن دقیق بسیار با اهمیت است و با کربن ۱۴ می‌توانیم این داده را در اختیار داشته باشیم. به کمک این سن‌سنجی اکنون می‌دانیم که کلاه‌خود‌ها حدود سال ۹۰۰ پیش از میلاد احتمالاً توسط شخصی که روی یک سکوی چوبی ایستاده درون باتلاق دفن شده‌اند.»
نمادگرایی خورشید
تصویر بازسازی شده از کلاهخود ویکسو
در کنار شاخ‌های مشهور کلاه‌خود‌های ویکسو، تزئیناتی دیده می‌شوند که نماد یک پرنده شکاری هستند. چشم ها، منقار و همچنین پر‌هایی که ظاهراً با استفاده از قطران چوب توس به انتهای شاخ‌ها متصل بوده و در گذر زمان از بین رفته‌اند. هر کلاهخود ممکن است دارای یک یال از موی اسب بوده باشد.
شاخ‌های گاو و پرنده شکاری همان‌طور که در آن دوره در سایر نقاط اروپا مانند جزیره ساردینیا در مدیترانه و جنوب غربی شبه‌جزیره ایبری مشاهده شده‌اند، احتمالاً هر دو نمادی از خورشید هستند. واندکیلده معتقد است این تشابه تصادفی نیست و باید پیوندی میان آن‌ها وجود داشته باشد.
- وایکینگ‌ها دقیقاً هزار سال پیش در آمریکای شمالی زندگی می‌کردند
ممکن است نمادگرایی پرستش خورشید توسط مسیر‌های دریایی از مدیترانه و سواحل اقیانوس اطلس که توسط دریانوردان فنیقی در حدود سال ۱۰۰۰ پیش از میلاد مورد استفاده بوده به اسکاندیناوی رسیده باشد.
شواهدی از استفاده کلاه‌خود‌های ویکسو در جنگ وجود ندارد. سربازان اسکاندیناویایی در عصر برنز معمولاً از کلاه‌خود‌های بدوی استفاده می‌کردند یا اصلا کلاه‌خودی به همراه نداشتند. شاید رهبران در دوره‌ای که منطقه بیش از پیش به سوی سیاست و تمرکزگرایی حرکت می‌کرده، این کلاه‌خود‌ها را به‌عنوان نمادی از فرمانروایی استفاده می‌کرده‌اند.
واندکیلده می‌گوید: «نشانه‌های زیادی برای این فرضیه وجود دارد و سن‌سنجی جدید ما نیز کاملاً با تصویر تمرکزگرایی و اهمیّت رهبری سیاسی سازگاری دارد. این رهبران نیاز داشتند از اعتقادات مذهبی و علائم خلاقانه‌ای مانند شاخ‌ها برای افزایش قدرت خود استفاده کنند.»
این پژوهش در نشریه Praehistorische Zeitschrift منتشر شده است.
