فیل‌های بورنئویی که به‌عنوان کوچک‌ترین فیل‌های زنده‌ی جهان شناخته می‌شوند، درحال‌حاضر توسط اتحادیه‌ی بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) با عنوان «درمعرض خطر» طبقه‌بندی شده‌اند. این تصمیم پس از دهه‌ها تخریب زیستگاه، درگیری با انسان‌ها و بحث بر سر وضعیت آن‌ها به‌عنوان زیرگونه‌ای از فیل آسیایی، انجام گرفته است.

فیل‌های بورنئویی فقط در جزیره‌ای که از آن نام گرفته‌اند وجود دارند و با اندازه‌ی تقریبا ۲٫۵ تا ۳ متر، در مقایسه با خویشاوندان خود کوچک محسوب می‌شوند. دانشمندان در مورد اینکه آیا فیل‌های بورنئویی یک نوع متمایز از فیل آسیایی هستند بحث کرده‌اند. برخی فکر می‌کنند آن‌ها حدود ۳۰۰ هزار سال پیش از خویشاوندانشان در سرزمین اصلی مالزی جدا شده‌اند؛ در حالی که برخی دیگر معتقدند این جدایی اخیراً بین ۱۱٫۴۰۰ تا ۱۸٬۳۰۰ سال پیش رخ داده است.

بحث بر سر طبقه‌بندی، فقط بخشی از موضوع‌های بحث‌برانگیز در مورد جایگاه فیل‌های بورنئویی در دنیای حیوانات است. با وجود بحث‌ها و اختلافات، تأمین حفاظت مورد نیاز برای آن‌‌ها سخت می‌شود.

خوشبختانه، تحقیقات جدیدی که توسط تیمی در موزه‌ی تاریخ طبیعی (NHM) در لندن انجام شد، تایید می‌کند که فیل‌های بورنئویی در واقع زیرگونه‌ای از فیل‌های آسیایی هستند. این یافته از وضعیت در خطر انقراض آن‌ها در لیست قرمز IUCN پشتیبانی می‌کند.

تحقیق جدید در مورد گونه‌ی فیل‌ها شامل مقایسه بیش از ۱۲۰ جمجمه‌ی فیل‌های آسیایی در مجموعه‌ی موزه‌ی تاریخ طبیعی بود. این تحقیق برخی از تفاوت‌های کلیدی در فیل‌های بورنئویی در مقایسه با خویشاوندان بزرگ‌ترشان را نشان داد. سر آن‌ها پهن‌تر است و در ناحیه‌ی جمجمه که خرطوم قرار می‌گیرد، شکاف باریک‌تر‌ است.

ترکیب نتیجه‌ی مطالعات جمجمه و مطالعات ژنتیکی تفاوت‌های واضحی را بین فیل بورنئویی و آسیایی نشان داد که با آن‌ها می‌توان فیل‌های بورنئویی را به عنوان یک زیرگونه طبقه‌بندی کرد. انتظار می‌رود با این تحقیق و طبقه‌بندی فیل‌های بورنئویی به عنوان یک زیرگونه، تلاش برای حفظ آن‌ها افزایش یابد.

پروفسور آدریان لیستر، دیرین‌زیست‌شناس در NHM و عضو تیمی که تحقیق را انجام داده است، در بیانیه‌ای به IFLScience گفت: «حفظ تنوع زیستی به معنای حفظ تنوع طبیعی در همه‌ی سطوح است، نه تنها گونه‌های مختلف، بلکه جمعیت‌های منحصر‌به‌فرد درون گونه‌ها».

دکتر شریل چیا، بوم‌شناس محیط‌زیست از بنیاد جهانی طبیعت مالزی، افزود: «قرار‌گرفتن فیل‌های بورنئویی در فهرست قرمز در افزایش تلاش‌های حفاظتی و هدایت منابع به مناطق بسیار مهم است.» مانند بسیاری از موارد حفاظت، حفاظت از تنها یک گروه از حیوانات ممکن است برای محافظت در مقیاسی بسیار بزرگتر مفید باشد.

لیستر می‌گوید: «فیل‌ها، گونه‌ای کلیدی هستند که نقش مهمی در حفظ سلامت جنگل‌های بارانی ایفا می‌کنند. با حفاظت از این فیل‌ها، از بسیاری از گونه‌های دیگر و اکوسیستم وسیع‌تر محافظت خواهیم کرد.»