گامی در مسیر اینترنت طبقاتی؛ یوتیوب برای دانشجویان دانشگاه تهران رفع فیلتر شد

انتشار یک مطلب در کانال همیار دانشگاه تهران از یک گام جدید در مسیر اینترنت طبقاتی خبر داد: یوتیوب بدون فیلتر در دسترس دانشجویان این دانشگاه قرار گرفت.

در متن اطلاعیه منتشرشده در کانال دانشگاه تهران آمده است که «از این پس دسترسی به پلتفرم یوتیوب از طریق اینترنت داخلی دانشگاه بدون نیاز به فیلترشکن امکان‌پذیر است» و دانشجویان می‌توانند از آن برای «استفاده‌های آموزشی و پژوهشی» بهره‌مند شوند.

البته موضوع برداشته شدن محدودیت یوتیوب برای دانشگاهیان اتفاق جدیدی نیست. پیش از این، در دی‌ماه ۱۴۰۳ حسین سیمایی صراف، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، از پیگیری رفع فیلتر یوتیوب برای اساتید و دانشجویان خبر داده بود.

وزیر علوم گفته بود وزارت علوم با حمایت وزارت ارتباطات طرحی را دنبال می‌کند که بر اساس آن، پلتفرم یوتیوب در دسترس جامعه دانشگاهی کشور قرار بگیرد. سیمایی صراف با تاکید بر جنبه آموزشی این پلتفرم گفته بود:

کاربری یوتیوب عمدتا آموزشی است. ما گزارش مفصلی از سهم یوتیوب در تحقیق، پژوهش و آموزش تهیه کرده‌ایم و به کمیته تعیین مصادیق مجرمانه ارسال کرده‌ایم. امیدواریم با توجه به مذاکرات انجام‌شده، حداقل برای اساتید و دانشجویان آموزش عالی از یوتیوب رفع مسدودی شود.

– حسین سیمایی صراف، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری

او همچنین از حمایت وزارت ارتباطات در این زمینه خبر داده و تاکید کرده بود که «وزارت ارتباطات پیش‌قدم و پشتیبان ماست و باور داریم این اتفاق خواهد افتاد.» حالا با اعلام خبر آزاد شدن یوتیوب برای دانشجویان دانشگاه تهران به نظر می‌رسد پیگیری‌های وزارت علوم و حمایت‌های وزارت ارتباطات به ثمر نشسته است.

به نظر می‌رسد این تصمیم در راستای همان طرح و ایده خطرناکی است که آن را با عنوان اینترنت طبقاتی می‌شناسیم. در طرح اینترنت طبقاتی دسترسی به اینترنت و رفع فیلترینگ برای گروه‌های خاصی، برای مثال اساتید، دانشجویان و پژوهشگران تسهیل می‌شود. موضوعی که تا امروز بارها در خصوص اقشار مختلف مطرح شده و هر بار با موجی از اعتراض‌ها و انتقادها از سوی عموم کاربران و هم‌چنین، کارشناسان و فعالان حوزه فاوا قرار گرفته است.

منتقدان می‌گویند چنین طرحی به توزیع رانت دیجیتال و تبعیض در دسترسی آزاد به اطلاعات منجر می‌شود؛ چراکه حق برخورداری از اینترنت آزاد و باکیفیت باید برای تمام شهروندان به رسمیت شناخته شود، نه فقط گروهی خاص.

در حالی که هنوز جزئیات اجرای این طرح‌ها در سطح ملی مشخص نیست، تصمیم اخیر دانشگاه تهران در آزادسازی یوتیوب برای دانشجویان می‌تواند نخستین نمونه عملی از اجرای این سیاست در محیط دانشگاهی باشد؛ سیاستی که اگرچه در ظاهر آموزشی است، اما پیامدهای اجتماعی و سیاسی گسترده‌ای برای عدالت دیجیتال در ایران خواهد داشت.