چگونه کمتر پلاستیک بخوریم؟ راهکارهای عملی برای کاهش مواجهه با ذرات پنهان در غذا

در مورد برخی غذاها می‌توان پیش از خوردن، بخشی از میکروپلاستیک‌ها را از بین برد. مطالعه‌ای در استرالیا نشان داد که مردم معمولاً ۳ تا ۴ میلی‌گرم پلاستیک در هر وعده برنج خانگی و تا ۱۳ میلی‌گرم در هر وعده برنج آماده مصرف دریافت می‌کنند. میزان میکروپلاستیک‌ها در برنج‌های بسته‌بندی‌شده در کاغذ و پلاستیک یکسان بود. با‌این‌حال، پژوهشگران دریافتند که شستن برنج می‌تواند ۲۰ تا ۴۰ درصد از میکروپلاستیک‌های موجود را کاهش دهد. شستن گوشت و ماهی نیز می‌تواند میکروپلاستیک‌ها را کاهش دهد، اما به طور کامل از بین نمی‌برد.

برای برخی دیگر از غذاها، راه حل شستن عملی نیست. به‌عنوان مثال، نمک اغلب به دلیل آلودگی در مراحل استخراج و فرآوری، حاوی میکروپلاستیک است. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸ نشان داد که از بین ۳۹ برند نمک بررسی‌شده، ۳۶ مورد حاوی میکروپلاستیک بودند. نمک دریا بیشترین میزان میکروپلاستیک را داشت که احتمالاً به دلیل آلودگی بالای میکروپلاستیک در دریاچه‌ها، مخازن، رودخانه‌ها و اقیانوس‌های جهان است.

ساتیانارایانا و آنلیز آدریان، کارشناس ارشد برنامه پلاستیک و علوم مواد در صندوق جهانی حیات‌وحش، هر دو پیشنهاد می‌کنند که تا حد امکان به مصرف غذاهای تازه و کامل روی آورده یا حداقل از مصرف غذاهای فوق‌فرآوری شده اجتناب کنیم. ساتیانارایانا می‌گوید: «هرچه غذا بیشتر فرآوری شده باشد، احتمال آلودگی پلاستیکی آن بیشتر است، زیرا در کارخانه مراحل تماس بیشتری با پلاستیک وجود دارد.»

کاهش میزان پلاستیک در زنجیره غذایی تنها با تغییرات در آشپزخانه‌های فردی ممکن نیست. به‌طور جهانی، اگر میزان زباله‌های پلاستیکی که محیط‌زیست را آلوده می‌کنند ۹۰ درصد کاهش یابد، می‌توان میزان پلاستیک مصرفی مردم را تا نصف کاهش داد.

ویلده اسنکِویک، زیست‌شناس دریایی و پژوهشگر میکروپلاستیک در مؤسسه نروژی تحقیقات آب، می‌گوید: «پلاستیک ماده‌ای ارزان و عالی است. مشکل این است که ما بیش از حد از آن استفاده می‌کنیم.»

آب (هم آب لوله‌کشی و آب بسته‌بندی‌شده در بطری‌ها) یکی دیگر از منابع قابل‌توجه ورود میکروپلاستیک‌ها به بدن است. مطالعات نشان داده است که حتی ساده‌ترین کار، مانند باز و بسته کردن درب بطری پلاستیکی، میزان میکروپلاستیک‌های موجود در آب را افزایش می‌دهد. مطالعه نشان داد هر بار باز یا بسته کردن درب، ۵۵۳ ذره میکروپلاستیک در هر لیتر آب تولید می‌کرد. آدریان می‌گوید: «مطالعات جدید نشان می‌دهند که آب بطری حاوی میکرو و نانوپلاستیک‌ها بسیار بیشتر از آن چیزی است که قبلاً تصور می‌شد.»

میکروپلاستیک‌ها به‌طور معمول در آب لوله‌کشی هم یافت می‌شوند. مطالعه در بریتانیا نشان داد که این ذرات در تمام ۱۷۷ نمونه آب لوله کشی مورد آزمایش حضور داشتند و تفاوت قابل‌توجهی در میزان میکروپلاستیک‌ها بین آب شیر و آب بطری مشاهده نشد. یافته‌های مشابه در چین، اروپا، ژاپن، عربستان سعودی و ایالات متحده نشان می‌دهند که آلودگی میکروپلاستیکی آب مشکلی جهانی است.

با این حال، حتی اگر آب میکروپلاستیک کمی داشته باشد، استفاده از چای‌کیسه‌ای که حاوی پلاستیک است می‌تواند حدود ۱۱٫۶ میلیارد ذره میکروپلاستیک و ۳٫۱ میلیارد ذره نانوپلاستیک وارد فنجان شما کند. پلاستیک اغلب به‌صورت مقدار کمی برای مهر و موم کردن کیسه‌های چای که عمدتاً از کاغذ ساخته شده‌اند، استفاده می‌شود. برخی تولیدکنندگان به کیسه‌های بدون پلاستیک روی آورده‌اند.

بخش دیگری از مشکل، پلاستیکی است که بسیاری از مواد غذایی در آن بسته‌بندی می‌شوند. آدریان می‌گوید: «غذایی که در پلاستیک نگهداری می‌شود، ناگزیر حاوی میکروپلاستیک خواهد بود. این موضوع شامل قوطی‌های آلومینیومی با پوشش پلاستیکی، مانند قوطی لوبیا، نیز می‌شود.»

باز کردن بسته‌بندی پلاستیکی باعث آزاد شدن میکروپلاستیک‌ها می‌شود. مطالعه‌ای در استرالیا نشان داد که بسته‌بندی پلاستیکی را چه با قیچی باز کنید، چه با دست پاره کنید، با چاقو ببرید یا درب آن را بچرخانید، می‌تواند تا ۲۵۰ ذره میکروپلاستیک به ازای هر سانتی‌متر تولید کند.

حتی اگر غذا تنها برای مدت کوتاهی در ظرف قرار گیرد، باز هم فرصت زیادی برای آلودگی وجود دارد. در چین، مطالعه‌ای درباره میکروپلاستیک‌ها در چند نوع ظرف غذای آماده نشان داد که افرادی که ماهانه پنج تا ده وعده غذای آماده می‌خرند، ممکن است بین ۱۴۵ تا ۵۵۲۰ ذره میکروپلاستیک فقط از ظرف‌هایی که غذا در آن‌ها قرار دارد مصرف کنند.

پس از خارج کردن غذا از بسته‌بندی یا ظرف نگهداری، مرحله بعدی آماده‌سازی آن آغاز می‌شود. بسیاری از غذاها با استفاده از تخته خرد کردن آماده می‌شوند. مطالعه‌ای بررسی کرد که هر برش روی تخته چقدر می‌تواند میکروپلاستیک یا نانوپلاستیک تولید کند و تخمین زد که بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ ذره در هر میلی‌متر برش ایجاد می‌شود. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ نشان داد که نوعی تخته ساخته‌شده از پلی‌اتیلن ممکن است سالانه بین ۷٫۴ تا ۵۰٫۷ گرم میکروپلاستیک آزاد کند. نوع دیگری از تخته که از پلی‌پروپیلن ساخته شده بود، حدود ۴۹٫۵ گرم در سال میکروپلاستیک تولید می‌کند. پنجاه گرم تقریباً معادل وزن وعده بزرگ غلات صبحانه است.

ذکر این نکته ضروری است که مطالعه شرح داده‌شده کوچک بود و میزان آزاد شدن میکروپلاستیک هم به سبک خرد کردن افراد مختلف و هم به نوع تخته بستگی داشت. آزاد شدن این مقدار پلاستیک در طول چند سال استفاده، تخته خرد کردن را تقریباً نابود می‌کند.

گاهی اوقات، میکروپلاستیک‌ها مستقیماً وارد غذایی می‌شوند که روی آن خرد شده است. در امارات متحده عربی، پژوهشگران در سال ۲۰۲۲ گزارش دادند که گوشت خریداری‌شده از قصابی و سوپرمارکت حاوی میکروپلاستیک‌هایی است که منشأ آن‌ها تخته‌های پلاستیکی خردکن بوده است. این میکروپلاستیک‌ها هنگام پخت گوشت ذوب شده و سپس با سرد شدن غذا دوباره جامد می‌شوند. پژوهشگران دریافتند که شستشوی کامل گوشت به مدت سه دقیقه باعث کاهش میکروپلاستیک‌های موجود در آن می‌شود، اما قادر به حذف کامل آن‌ها نیست. تحلیل یکی از تخته‌های قصابی استفاده‌شده نشان داد که تا پایان عمر مفید آن، حدود ۸۷۵ گرم از تخته فرسایش یافته است.

ظروف نچسب شیاردار نیز می‌توانند در هر بار استفاده، هزاران تا میلیون‌ها ذره میکروپلاستیک آزاد کنند و به این ترتیب، به منبع دیگری از میکروپلاستیک‌ها در آشپزخانه تبدیل می‌شوند. حتی ظروف نچسب کاملاً نو که با همزن سیلیکونی نرم استفاده می‌شوند، مقدار قابل‌توجهی میکروپلاستیک آزاد می‌کنند. به همین ترتیب، کاسه‌ها و مخلوط‌کن‌های پلاستیکی نیز در هر بار استفاده ذراتی آزاد می‌کنند. به عنوان مثال، هم زدن یخ به مدت ۳۰ ثانیه می‌تواند صدها هزار ذره میکروپلاستیک تولید کند.