چرا ۱۹۷۲ طولانی‌ترین سال در تاریخ معاصر بود؟

سال ۱۹۷۲ از بسیاری جهات سالی طولانی و پراتفاق بود. نه فقط برای ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا که دوران ریاستش به‌دلیل ماجرای واترگیت رو به پایان بود، بلکه برای کل دنیا. ماجرای واترگیت رسوایی سیاسی بزرگی در ایالات متحده بود که به استعفای ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور وقت منجر شد. در سال ۱۹۷۲، پنج نفر از افراد مرتبط با کمپین انتخاباتی نیکسون به دفتر حزب دموکرات در ساختمان واترگیت وارد شدند و اطلاعات حساس را به سرقت بردند.

در همان سال، فیلم معروف پدرخوانده اکران شد، انسان‌ها برای آخرین بار در قرن بیستم روی ماه قدم زدند و در ایرلند شمالی، حادثه‌ معروف به یکشنبه خونین باعث اوج‌گرفتن درگیری‌های سیاسی و مذهبی شد. یکشنبه خونین به رویدادی مرگبار در تاریخ ۳۰ ژانویه ۱۹۷۲ در شهر دری در شمال ایرلند اشاره دارد. در آن روز، ارتش بریتانیا در جریان یک تظاهرات مسالمت‌آمیز که توسط ملی‌گرایان ایرلندی برای درخواست حقوق مدنی برگزار شده بود، ۱۳ نفر از معترضان غیرمسلح را کشت و چندین نفر دیگر را زخمی کرد.

اما دلیل طولانی بودن سال ۱۹۷۲ فقط این اتفاق‌ها نبود. از نظر زمانی هم این سال واقعاً بیشتر از سال‌های دیگر طول کشید.

اول از همه، ۱۹۷۲ سال کبیسه بود، یعنی به‌جای ۳۶۵ روز، ۳۶۶ روز داشت. علاوه بر این، در آن سال دو «ثانیه‌ی کبیسه» هم به ساعت رسمی جهان اضافه شد: یکی در ۳۰ ژوئن و دیگری در ۳۱ دسامبر. در نتیجه، سال ۱۹۷۲ دقیقاً ۲۴ ساعت و ۲ ثانیه از سال‌های معمولی طولانی‌تر شد. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، طول این سال ۳۱٬۶۲۲٬۴۰۲ ثانیه بود، در حالی که یک سال عادی ۳۶۵ روزه ۳۱٬۵۳۶٬۰۰۰ ثانیه دارد و یک سال کبیسه معمولی ۳۱٬۶۲۲٬۴۰۰ ثانیه.

ثانیه‌ی کبیسه ثانیه‌ای اضافی است که گاهی به زمان رسمی دنیا اضافه می‌شود تا ساعت‌های ما با چرخش زمین هماهنگ بمانند. دلیلش این است که زمین دقیق و ثابت نمی‌چرخد و سرعت چرخش آن کمی تغییر می‌کند.

برای اندازه‌گیری دقیق زمان، امروزه از ساعت‌های اتمی استفاده می‌شود. ساعت اتمی با استفاده از نوسان‌های طبیعی اتم‌ها کار می‌کند (معمولاً اتم سزیم). هر اتم سزیم در هر ثانیه ۹٬۱۹۲٬۶۳۱٬۷۷۰ بار نوسان می‌کند. با شمردن این نوسان‌ها، ساعت‌های اتمی می‌توانند زمان را بسیار دقیق اندازه بگیرند؛ به‌طوری که فقط در میلیون‌ها سال، حدود یک ثانیه خطا خواهند داشت.

اما مشکل این است که چرخش زمین کاملاً منظم نیست. بعضی روزها زمین کمی سریع‌تر یا کندتر می‌چرخد. همین باعث می‌شود ساعت‌های اتمی و موقعیت واقعی خورشید در آسمان با هم اختلاف پیدا کنند. برای همین، هر از گاهی یک ثانیه‌ی کبیسه اضافه می‌شود تا ساعت‌ها دوباره با چرخش واقعی زمین هماهنگ شوند.

شاید اختلافی به اندازه‌ی چند هزارم ثانیه ناچیز به نظر برسد، اما برای فناوری‌هایی مثل ماهواره‌های GPS، ارتباطات تلفنی و اینترنتی، معاملات مالی و آزمایش‌های علمی دقیق، حتی همین مقدار هم اهمیت زیادی دارد.

آن‌طور که آی‌اف‌ال ساینس می‌نویسد، اولین بار در ژوئن سال ۱۹۷۲، بر اساس توافق بین‌المللی، اولین ثانیه‌ی کبیسه به زمان رسمی دنیا اضافه شد. این کار توسط آزمایشگاه ملی استانداردهای آمریکا در شهر بولدر ایالت کلرادو انجام شد. در پایان همان سال، یعنی در ۳۱ دسامبر ۱۹۷۲، یک ثانیه‌ی کبیسه‌ی دیگر هم اضافه شد تا زمان با چرخش زمین هماهنگ‌تر شود. از آن زمان تا امروز، نزدیک به ۳۰ بار ثانیه‌ی کبیسه به زمان جهانی اضافه شده است. اما سال ۱۹۷۲ تنها سالی بود که دو بار این اتفاق افتاد.

معمولاً ثانیه‌ی کبیسه در یکی از دو تاریخ ۳۰ ژوئن (پایان ۶ ماهه‌ اول) یا ۳۱ دسامبر (پایان ۶ ماهه دوم سال) افزوده می‌شود. در سال ۱۹۷۲، در هر دو تاریخ افزودن ثانیه‌ی کبیسه انجام شد؛ زیرا در آن زمان چرخش زمین به‌طور غیرعادی از زمان اتمی عقب افتاده بود؛ نتیجه‌ی سال‌ها تغییر تدریجی سرعت چرخش زمین و اصلاح‌نکردن آن در زمان مناسب.

بعید است به این زودی سالی به اندازه‌ی ۱۹۷۲ طول بکشد. در سال‌های اخیر، زمین کمی سریع‌تر از قبل می‌چرخد و همین باعث شده روزها کمی کوتاه‌تر شوند. اگر این روند ادامه پیدا کند، ممکن است به‌جای افزودن، یک ثانیه از زمان حذف کنیم. به این حالت می‌گویند «ثانیه‌ی کبیسه‌ی منفی»، یعنی برای هماهنگ ماندن ساعت‌های اتمی با زمان نجومی، یک ثانیه از ساعت جهانی کم می‌شود تا دوباره با چرخش واقعی زمین و حرکت منظومه‌ی شمسی یکی شود.

البته همه‌چیز بستگی دارد که «سال» را چگونه تعریف کنیم. آیا سال، یک مفهوم علمی و وابسته به حرکت زمین است؟ یا چیزی قراردادی و انسانی؟

اگر سال را بر اساس تقویم انسانی بسنجیم، شاید طولانی‌ترین سال تاریخ نه ۱۹۷۲، بلکه سال ۴۶ پیش از میلاد باشد. در آن زمان، ژولیوس سزار با مشورت منجمانش تصمیم گرفت تقویم رومی را اصلاح کند؛ زیرا با زمان واقعی خورشیدی اختلاف زیادی پیدا کرده بود. او برای تنظیم دوباره‌ی تقویم، دستور داد آن سال ۴۴۵ روز به‌طول بینجامد! به همین دلیل، آن سال را بعدها «سال سردرگمی» نامیدند؛ زیرا مردم نمی‌دانستند دقیقاً چه زمانی سال تمام می‌شود!