چرا اثربخشی داروهای ضدافسردگی هفته‌ها طول می‌کشد؟

یافته‌های مطالعه‌ای تازه سرانجام نشان داده است که انواعی از داروهای ضدافسردگی که به‌طور گسترده‌ای تجویز می‌شوند، ارتباطات عصبی درون مغز را افزایش می‌دهند. این کشف توضیح زیستی قابل‌قبولی برای پاسخ درمانی تأخیردار دارو ارائه می‌دهد و می‌تواند به ایجاد درمان‌های هدفمند جدید کمک کند.

مشخص نبوده است چرا مدت طولانی (گاهی چند هفته) طول می‌کشد تا تأثیر مثبت اس‌اس‌آرآی‌ها (مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین) مشاهده شود. درک این تأخیر می‌تواند به متخصصان کمک کند بیماران را تشویق به ادامه درمان کنند.

پژوهشگران تغییرات فیزیکی در اتصالات عصبی (سیناپس‌ها) بزرگسالان سالم را پس از درمان با مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین اندازه‌گیری کردند. گیت نادسن، متخصص مغز و اعصاب از بیمارستان دانشگاه کپنهاگ در دانمارک می‌گوید: «در نئوکورتکس و هیپوکامپ مغز افرادی که SSRI مصرف می‌کردند، افزایش تدریجی در سیناپس‌ها مشاهده شد.»

به‌نوشته‌ی ساینس‌آلرت، برای آزمایش فرضیه توصیف‌شده، کارآزمایی نیمه کنترل‌شده دوسوکور روی ۳۲ بزرگسال بدون سابقه افسردگی انجام شد. شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی دوزهای روزانه ۲۰ میلی‌گرم اس‌سیتالوپرام (از SSRIها) یا دارونما را به مدت ۵ هفته دریافت کردند.

پژوهشگران از برش‌نگاری با گسیل پوزیترون (پت‌اسکن) برای اندازه‌گیری سطح پروتئینی به نام گلیکوپروتئین وزیکولی 2A سیناپسی (SV2A) استفاده کردند. سطح پروتئین SV2A در مغز وجود سیناپس‌ها را نشان می‌دهد. سطوح بالاتر SV2A نشان‌دهنده تراکم بالاتر سیناپس‌ها در آن ناحیه است.

اسکن‌ها نشان‌دهنده تفاوت‌های معنی‌دار بین گروه‌ها در پیشرفت تراکم سیناپسی بود. افرادی که اس‌سیتالوپرام مصرف کرده بودند، درمقایسه‌با افراد گروه دارونما، دارای سطوح بالاتر SV2A در نئوکورتکس و هیپوکامپ خود بودند.

نئوکورتکس که تقریباً نیمی از حجم مغز ما را اشغال می‌کند، ساختار پیچیده‌ای است که مسئول فرایندهای ذهنی مانند احساسات، ادراک حسی و شناخت است.

افرادی که اس‌سیتالوپرام مصرف می‌کردند، افزایش کوچک‌تری را در سطح SV2A در هیپوکامپ نشان دادند. هیپوکامپ ناحیه‌ای در اعماق مغز است که در یادگیری و حافظه کمک نقش دارد. نادسن می‌گوید: «SSRIها تراکم سیناپسی را در نواحی مغزی که در افسردگی نقش دارند، افزایش می‌دهند. تراکم سیناپس‌ها ممکن است در نحوه عملکرد این دسته از داروهای ضدافسردگی نقش داشته باشد.»

مدتی طول کشید تا تفاوت‌ بین دو گروه مورد مطالعه ظاهر شود. درواقع، حتی پس از حدود ۲۹ روز تفاوت معنی‌داری در تراکم SV2A بین گروه اس‌سیتالوپرام و دارونما وجود نداشت و افزایش تراکم سیناپسی در مغز افرادی که برای مدت زمان طولانی‌تری اس‌سیتالوپرام مصرف می‌کردند، بیشتر بود. نادسن توضیح می‌دهد: «سیناپس‌ها در طول چند هفته افزایش پیدا می‌کند و این امر توضیح می‌دهد چرا مدتی طول می‌کشد تا اثر این داروها ظاهر شود.»

با مطالعه افراد غیرمبتلا، مطالعه تأثیر احتمالی SSRIها روی انعطاف‌پذیری سیناپسی، بدون تداخل علائم بالینی و آسیب‌شناسی مغز ممکن شد. پژوهش‌های بیشتری نیاز است تا تأیید شود که آیا این امر در افراد مبتلا به افسردگی نیز رخ می‌دهد و آیا با بهبود بالینی ارتباط دارد.