پروژه سری چین لو رفت؛ ساخت ممنوعه‌ترین دستگاه دنیا با قطعات بازیافتی

پیشرفته‌ترین سیستم‌های لیتوگرافی شرکت ASML تقریباً به‌اندازه یک اتوبوس مدرسه هستند و ۱۸۰ تن وزن دارند. ولی چین پس از اینکه در کپی‌کردن ابعاد دستگاه ناموفق ماند، نمونه‌ی اولیه را چندبرابر بزرگ‌تر ساخت تا قدرتش را بالا نگه دارد.

به گزارش رویترز، دستگاه چینی نسبت‌به نمونه‌ی اصلی هلندی، ابتدایی و زمخت است، ولی برای آزمایش‌های عملیاتی جواب می‌دهد.

دلیل اصلی عقب بودن نمونه اولیه‌ی چین از ماشین‌های ASML به سیستم‌های نوری، عدسی‌ها و آینه‌هایی برمی‌گردد که شرکت آلمانی کارل زایس برای شریک هلندی‌اش می‌سازد. به همین دلیل هم مؤسسات تحقیقاتی برتر چین نقش‌های کلیدی در توسعه‌ی جایگزین‌های بومی ایفا می‌کنند.

چند ماه پیش این مؤسسه در فراخوان استخدامی‌اش می‌گفت که به محققان دکترای حوزه‌ی لیتوگرافی حقوق‌های «بدون سقف» و کمک‌هزینه‌های تحقیقاتی ۵۶۰ هزاردلاری می‌دهد، به‌علاوه‌ی یک میلیون یوان (۱۴۰ هزار دلار) یارانه شخصی.

یکی از تحلیلگران و مهندسان سابق ASML نیز می‌گوید اگر «منبع نور قدرت کافی داشته باشد، قابل‌اعتماد باشد و آلودگی زیادی تولید نکند»، چین به «پیشرفت معناداری» دست‌یافته است. به گفته‌ی او می‌توان از نظر فنی این کار را انجام داد، فقط زمان می‌خواهد و چین از این مزیت برخوردار است که کار را از صفر شروع نمی‌کند.

تصویر عجیبی که گزارش توصیف می‌کند، این است: تیمی صدنفره از فارغ‌التحصیلان جوان دانشگاهی نشسته‌اند و قطعات دستگاه‌های لیتوگرافی قدیمی را باز و بسته می‌کنند تا بفهمند چطور کار می‌کند. بالای میز هر کدامشان یک دوربین نصب شده تا تمام مراحل ضبط شود. هر کس بتواند قطعه‌ای را درست دوباره سرهم کند، پاداش می‌گیرد.

درحالی‌که دولت چین پروژه را مدیریت می‌کند، هواوی در تمام مراحل زنجیره تأمین، از طراحی تراشه و تجهیزات ساخت گرفته تا تولید و ادغام نهایی در محصولاتی مثل گوشی‌های هوشمند، حضور دارد و طبق گزارش‌ها «رن ژنگ‌فی»، مدیرعامل هواوی، شخصاً پیشرفت کار را به رهبران ارشد چین گزارش می‌دهد.

ایالات متحده در سال ۲۰۱۹ هواوی را در لیست سیاه قرار داد و شرکت‌های آمریکایی را از تجارت بدون مجوز با آن‌ها منع کرد.

هواوی برای پیشبرد این پروژه کارمندانش را در دفاتر، کارخانه‌ها و مراکز تحقیقاتی سراسر کشور مستقر کرده است. کارمندان تیم‌های نیمه‌رسانا اغلب در محل کار می‌خوابند، در طول هفته کاری حق بازگشت به خانه را ندارند و حتی دسترسی‌شان به تلفن هم محدود می‌شود.

داخل خود شرکت هواوی، عده‌ی کمی از کارمندان وسعت پروژه را می‌دانند. برای حفظ محرمانگی پروژه تیم‌ها را ایزوله نگه می‌دارند و کارمندان نمی‌دانند تیم‌های دیگر روی چه چیزی کار می‌کنند.

آنچه در شنژن ساخته شده، هنوز پاسخ نهایی چین به پایان انحصار دستگاه‌های EUV نیست، اما نقطه‌عطف مهمی محسوب می‌شود. همان‌طور که گزار‌ش‌ رویترز می‌گوید، این دستگاه با تولید نور فرابنفش شدید، توانسته یکی از دشوارترین گلوگاه‌های فنی را دست‌کم در سطح آزمایشگاهی پشت‌سر بگذارد. همین اتفاق، روایتِ «فاصله‌ی چندین‌ساله» چین از صنعت تراشه‌سازی را تضعیف می‌کند و نشان می‌دهد فشار تحریم‌ها و محدودیت‌های صادراتی، به‌جای متوقف‌کردن چین، مسیر را به سمت مهندسی معکوس، بازیافت قطعات و اجرای پروژه‌های محرمانه سوق داده است.

بااین‌حال فاصله‌ی «تولید نور EUV» تا «تولید تراشه‌ی پیشرفته، پایدار و اقتصادی» هنوز زیاد است. چالش اصلی در اپتیک فوق‌دقیق (عدسی‌ها و آینه‌ها در حد استانداردهای زایس)، یکپارچه‌سازی قابل‌اعتماد، کنترل آلودگی و رساندن سامانه به چرخه‌ی تولید انبوه است؛ به همین دلیل هم هدف‌گذاری ۲۰۳۰ واقع‌بینانه‌تر توصیف می‌شود. اگر چین به این مرحله برسد، حتی با تأخیر چندساله، نتیجه‌اش تغییر بازی در «تاب‌آوری زنجیره تأمین» خواهد بود؛ چراکه وابستگی به گلوگاه‌هایی که آمریکا و متحدانش کنترل می‌کنند، کاهش می‌یابد.

نتیجه‌ی کوتاه‌مدت این موفقیت، احتمالا ادامه‌ی اصطکاک در تجارت تراشه و تجهیزات و سخت‌ترشدن تصمیم‌گیری شرکت‌هایی مثل انویدیا در بازار چین است؛ و نتیجه‌ی بلندمدت، در صورت تحقق هدف ۲۰۳۰، ظهور یک مسیر بومی EUV است که موازنه‌ی قدرت در صنعت تراشه را به‌طرز قابل‌توجه‌ای تغییر می‌دهد، حتی اگر از نظر کارایی و مقیاس در ابتدا هم‌سطح بهترین‌های ASML نباشد.