وقتی پول دوام نمی‌آورد؛ اهمیت روزافزون «نقدشوندگی» در دل بحران‌های سیاسی و اقتصادی

شتاب‌گرفتن قیمت دلار در کنار ثبت تورم نقطه‌به‌نقطه حدود ۵۰ درصد، عملاً ریال را به دارایی‌ای کم‌دوام تبدیل کرده است. در چنین فضایی، نگه‌داری پول نقد دیگر نه‌تنها راهی برای حفظ قدرت خرید نیست، بلکه به‌معنای پذیرش کاهش مستمر ارزش دارایی تلقی می‌شود.

این وضعیت، رفتار مالی خانوارها را به‌طور جدی دگرگون کرده و آن‌ها را به سمت دارایی‌هایی سوق داده است که دست‌کم بتوانند در برابر تورم مقاومت کنند.

برای بخش قابل‌توجهی از جامعه، مسئله اصلی دیگر «سودآوری» نیست، بلکه «حفظ ارزش» دارایی است. بسیاری از افراد به‌دنبال آن نیستند که از نوسانات بازار منتفع شوند یا بازدهی بالاتری نسبت به تورم کسب کنند؛ هدف اصلی، جلوگیری از آب‌رفتن دارایی‌هاست.

همین تغییر اولویت باعث شده طلا، دلار و در سال‌های اخیر رمزارزها، بیش از هر زمان دیگری به‌عنوان ابزارهای حفظ ارزش مورد توجه قرار بگیرند؛ دارایی‌هایی که از نظر ذهنی و تاریخی، مقاوم‌تر از ریال در برابر تورم تلقی می‌شوند و همین امر باعث شده این دارایی‌ها نقش پررنگ‌تری در سبد مالی خانوارها ایفا کنند، به‌ویژه در شرایطی که بی‌ثباتی‌های سیاسی و اقتصادی، افق تصمیم‌گیری را کوتاه‌تر کرده است.

اما در عمل، خرید و نگه‌داری طلا و دلار فیزیکی با محدودیت‌ها و هزینه‌های قابل‌توجهی همراه است؛ از ریسک نگه‌داری و حمل‌ونقل گرفته تا محدودیت‌های معاملاتی، شکاف قیمتی میان خریدوفروش و کاهش دسترسی در شرایط بحرانی.

همین موانع باعث شده بخش مهمی از تقاضا به‌تدریج از بازارهای فیزیکی فاصله بگیرد و به سمت اشکال دیجیتال این دارایی‌ها حرکت کند.

در همین چارچوب، تمایل روزافزون به خرید طلا و رمزارز از طریق پلتفرم‌های آنلاین نیز قابل تحلیل است. امکان معامله سریع، خرید در مقیاس‌های کوچک، دسترسی پیوسته و حذف بسیاری از موانع فیزیکی، باعث شده این دارایی‌ها از نظر عملی نقدشونده‌تر از معادل‌های سنتی خود به نظر برسند.

به‌این‌ترتیب، گرایش مردم به پلتفرم‌های خرید طلای دیجیتال و رمزارزها را می‌توان نتیجه ترکیب سه عامل تورم بالا، حفظ ارزش و اهمیت روزافزون نقدشوندگی دانست.

در اقتصادی که بی‌ثباتی به یک مولفه دائمی تبدیل شده است، دارایی‌ای که سریع‌تر و آسان‌تر قابل تبدیل باشد، نقش ابزار حفظ ارزش را برای شهروندان ایفا می‌کند. درواقع، پیوند میان پلتفرم‌های دیجیتال و مفهوم نقدشوندگی، به یکی از عناصر کلیدی رفتار اقتصادی شهروندان در شرایط تورمی امروز تبدیل شده است.

امیرحسین خالقی، اقتصاددان معتقد است که نقدشوندگی نشان‌دهنده میزان جذابیت یک دارایی است. او در گفت‌گو با نیوزلن می‌گوید  هرچه یک دارایی نقدشونده‌تر باشد، فاصله میان عرضه و تقاضای آن ساده‌تر و سریع‌تر پوشش داده می‌شود. هزینه مبادله آن کمتر است و می‌توان آن را به‌عنوان شاخصی برای جذابیت دارایی در نظر گرفت. به همین دلیل، نقدشونده‌ترین دارایی را معمولاً پول می‌دانیم:

هرچه یک دارایی درجه بالاتری از نقدشوندگی و نقدپذیری داشته باشد، عملاً می‌تواند نقش پولی‌تری ایفا کند؛ یعنی به‌عنوان کالای واسطه برای مبادله سایر کالاها مورد استفاده قرار گیرد. به‌طور کلی می‌توان گفت این‌ها مفاهیمی هستند که به‌نوعی در امتداد یکدیگر قرار می‌گیرند.

– امیرحسین خالقی، اقتصاددان

در عمل، نقدشوندگی صرفاً به ماهیت دارایی محدود نمی‌شود و بیش از هر چیز، به زیرساختی وابسته است که امکان دسترسی، تبدیل و انتقال آن دارایی را فراهم می‌کند.