نتیجه ۸هزار سال دخالت بشر در طبیعت: بزرگ‌ترشدن دام‌ها و کوچک‌شدن حیات‌وحش

دانشمندان در مطالعه‌ای گسترده با ثبت تغییرات چشمگیر در ریخت‌شناسی حیوانات درطول هزار گذشته، از واقعیتی شگفت‌انگیز پرده برداشته‌اند: فعالیت‌های انسانی باعث شده تا جانوران اهلی بزرگ‌تر و گونه‌های وحشی کوچک‌تر شوند. این روند دوگانه، تأثیر عمیق و انکارناپذیر گونه‌ی ما را بر تکامل دیگر موجودات سیاره به نمایش می‌گذارد.

به‌گزارش نیواطلس، پژوهش تازه که گسترده‌ترین در نوع خود تا‌به‌امروز است و توسط محققان دانشگاه مونپلیه انجام شده، برپایه‌ی تحلیل بیش از ۲۲۵ هزار استخوان از ۳۱۱ محوطه باستان‌شناسی در جنوب فرانسه استوار است؛ گنجینه‌ای از داده‌ها که بازه‌ای ۸ هزار ساله را پوشش می‌دهد. دانشمندان با اندازه‌گیری دقیق استخوان‌ها و دندان‌های حیوانات اهلی مانند گاو، گوسفند و مرغ و گونه‌های وحشی نظیر گوزن، روباه و خرگوش، به الگویی متضاد دست یافتند.

نتایج نشان می‌دهد که هرچند انتخاب مصنوعی توسط انسان‌ها برای تولید گوشت، شیر یا پشم بیشتر، به رشد تدریجی ابعاد حیوانات اهلی منجر شده، خویشاوندان وحشی آن‌ها با فشارهای فزاینده‌ای در زیستگاه‌های طبیعی مواجه بوده‌اند.

گسترش جمعیت انسانی، پراکندگی زیستگاه‌ها و شکار بی‌رویه، منابع حیوانات وحشی را محدود ساخته و آن‌ها را به سمت کوچک‌ترشدن سوق داده است. این دو مسیر تکاملی متفاوت، به‌ویژه از حدود هزار سال پیش و همزمان با گسترش کشاورزی، شهرنشینی و شبکه‌های تجاری، از یکدیگر فاصله گرفتند. پژوهشگران در مطالعه می‌گویند:

تحلیل‌های ما نشان می‌دهد تا یک هزاره پیش، گونه‌های وحشی و اهلی در یک هماهنگی طولانی‌مدت قرار داشتند. از قرون وسطی به بعد، مسیرهای تکاملی از هم جدا شدند. گونه‌های اهلی تحت انتخاب فشرده انسانی قرار گرفتند، در حالی که فعالیت‌های انسانی تأثیر روزافزونی بر جمعیت‌ها و زیستگاه‌های وحشی داشت.

از آنجایی که اکوسیستم‌ها و تعاملات میان‌گونه‌ای بسیار پیچیده‌اند، چنین تغییراتی هرگز در خلأ رخ نمی‌دهند. بنابراین، دانشمندان داده‌های محیطی بازه‌ی ۸ هزار ساله را نیز بررسی کردند: تغییرات اقلیمی، پوشش گیاهی، جمعیت انسانی و شیوه‌های استفاده از زمین. مدل‌سازی‌ها نشان داد که کدام روندها و محرک‌هایی باعث بزرگ‌تر یا کوچک‌ترشدن حیوانات شده‌اند.

نکته‌ی جالب توجه این است که براساس مدل‌سازی‌های انجام‌شده، تغییرات اقلیمی عامل اصلی این تحولات تاریخی نبوده، بلکه فشارهای مستقیم انسانی نقشی کلیدی ایفا کرده است. بااین‌حال، گرمایش جهانی اکنون به عنوان عاملی شتاب‌دهنده عمل می‌کند.

برای مثال، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ ماهی‌های استوایی به دلیل کاهش سطح اکسیژن در آب‌های گرم، کوچک‌تر شوند یا پدیده‌ای به نام «پافین‌های مینیاتوری» در کلنی‌های طوطی دریایی اطلس (Fratercula arctica) مشاهده شده که در آن جوجه‌ها به دلیل کاهش منابع غذایی، مانند کریل، با جثه‌ای کوچک‌تر رشد می‌کنند.

پژوهش تازه آینه‌ای تاریخی و یک ابزار پیش‌بینی حیاتی در اختیار بوم‌شناسان قرار می‌دهد. اندازه‌ی بدن، یک ویژگی بنیادین است که همه چیز، از تولیدمثل تا زنجیره‌های غذایی حیوانات را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. کوچک‌شدن مداوم حیات‌وحش، هشداری جدی برای تنوع زیستی و پایداری اکوسیستم‌ها است و بر اهمیت بازنگری در روش‌های کشاورزی و حفاظت از گونه‌های وحشی بیش از هر زمان دیگری تأکید می‌کند.

نتایج پژوهش در نشریه PNAS منتشر شده است.