آیا مصرف ملاتونین گزینه مناسبی برای درمان بی‌خوابی است؟

لوردس ام دل روسو بیش از ۲۰ سال است که پزشک است. او ۱۲ سال به‌طور خاص درزمینه‌ی پزشکی خواب کار کرده است. دل روسو، متخصص اختلالات خواب از دانشگاه پورتسموث، می‌گوید در طول سال‌های اخیر، شاهد افزایش چشمگیر استفاده از ملاتونین توسط بیماران و خانواده‌هایشان بوده‌ام. اگرچه ملاتونین به بسیاری از بیماران کمک کرده است، نگرانی‌هایی وجود دارد که ارزش آن را دارد که با شما در میان بگذارم.

ملاتونین هورمونی است که توسط غده‌ای در مغز به نام غده صنوبری (غده پینه‌آل) تولید می‌شود. عملکرد اصلی ملاتونین تنظیم خواب است. سطح ملاتونین در پاسخ به تاریکی افزایش پیدا می‌کند و به مغز می‌گوید که شب فرا رسیده است و زمان خواب است. زمانی که روشنایی وجود دارد، مانند صبح، تولید ملاتونین متوقف می‌شود و مغز می‌داند که روز آمده است. خواص تنظیم روز و شب ملاتونین و نور، آن‌ها را به دو عامل کلیدی در ایجاد ساعت خواب و بیداری درونی یا چیزی که چرخه شبانه‌روزی نامیده می‌شود، تبدیل می‌کند.

غده صنوبری که اندازه آن به حد یک دانه نخود است، چرخه خواب و بیداری را تنظیم می‌کند

اختلال در چرخه شبانه‌روزی زمانی رخ می‌دهد که بین ساعت درونی و ساعت پذیرفته‌شده اجتماعی برای رفتن به خواب یا بیداری ناهماهنگی وجود داشته باشد. وقتی فرد به مناطق زمانی متفاوت سفر می‌کند و جت لگ (پرواززدگی) دارد، این وضعیت رخ می‌دهد.

اما پرواززدگی گاهی ممکن است در غیاب سفر رخ دهد. برای مثال، زمانی که تا دیروقت در محیطی با روشنایی زیاد قرار دارید، مغز خود را فریب می‌دهید به‌طوری‌که فکر می‌کند هنوز روز است. در این حالت، ملاتونین تولید نمی‌شود و تا ساعت پایانی شب یا گاهی ساعات اولیه صبح احساس خواب‌آلودگی نمی‌‌کنید.

نوجوانان زیادی را دیده‌ام که به کلینیک من می‌آیند، زیرا تا ساعت ۲ تا ۳ صبح نمی‌توانند بخوابند اما تا پاسی از شب درحال تماشای دستگاه‌های الکترونیکی خود بیدار هستند. معمولاً به بیمارانم توصیه می‌کنم که لامپ‌ها را در زمان معقولی خاموش کنند و انتظار داشته باشند که طی یک ساعت خواب‌آلوده شوند. اما زمان می‌برد تا ساعت طبیعی با برنامه جدیدی سازگار شود و اغلب بیماران ترجیح می‌دهند تا از مکمل ملاتونین برای تسریع تنظیم زمان شبانه‌روزی استفاده کنند.

با افزایش استفاده از وسایل الکترونیکی، اختلالات خواب بسیار رایج شده‌اند و مصرف ملاتونین افزایش یافته است. ملاتونین به دلیل خواص خواب‌آور، گزینه جذابی برای افرادی است که دچار بی‌خوابی یا اختلال خواب هستند.

در برخی کشورها مانند ایالات متحده، ملاتونین را می‌توان بدون نسخه خریداری کرد. این وضعیت مرا نگران می‌کند، زیرا فقدان مقررات می‌تواند به معنای افزایش خطر مصرف مقادیر یا ترکیبات متفاوتی نسبت‌به موارد گزارش‌شده باشد. درواقع، مطالعه‌ای از مکمل‌های ملاتونین نشان داد مقدار این هورمون در محصولات مختلف از ۸۳- درصد تا ۴۷۸+ محتوای برچسب‌زده متغیر است. پژوهشگران همچنین مواد دیگری ازجمله سروتونین و والرین را در این محصولات پیدا کردند که وجود آن‌ها در دارو گزارش نشده بود.

در اتحادیه اروپا، بریتانیا و استرالیا، ملاتونین فقط با نسخه برای درمان کوتاه‌مدت بی‌خوابی داده می‌شود. این رویکرد امکان تنظیم، درک و توضیح بهتر خطرها، مزیت‌ها و جایگزین‌های استفاده از ملاتونین را فراهم می‌کند.

اگرچه ملاتونین هورمونی طبیعی است اما بدون عوارض جانبی نیست. شایع‌ترین عوارض ملاتونین سردرد و سرگیجه است. ملاتونین همچنین با داروهایی مانند داروهای ضدانعقاد (داروهایی که به پیشگیری از لخته شدن خون کمک می‌کنند) تداخل دارد.

بهترین شواهد برای ایمنی استفاده از ملاتونین فقط برای استفاده کوتاه‌مدت (یک تا سه ماه) و در دوزهای پایین (۰/۵ تا یک میلی‌گرم) است. اثرات طولانی‌مدت ملاتونین مشخص نشده است.

آیا ملاتونین را برای بیمارانم تجویز می‌کنم؟ بله، اما فقط زمانی که دقیقاً بدانم برای چه چیزی آن را توصیه می‌کنم.

بی‌خوابی می‌تواند نشانه اختلالات خوابی مانند سندرم پای بی‌قرار یا آپنه انسدادی خواب باشد یا می‌تواند نشانه‌ای از وضعیت دیگری مانند افسردگی، آسم یا درد باشد. با تشخیص صحیح، می‌توان گزینه‌های درمانی را بررسی کرد. زمانی که به تجویز ملاتونین نیاز است، معمولاً کمترین دوز ممکن (۰/۵ میلی‌گرم) را تجویز می‌کنم که یکی دو ساعت پیش از زمان خواب مصرف شود و توصیه می‌کنم بیمار قبل از مصرف ملاتونین، چراغ‌ها را خاموش یا آن‌ها را کم‌نور کند. همچنین پرهیز از سایر عواملی که در کاهش کیفیت خواب نقش دارند، مانند مصرف محصولات کافئین‌دار پس از ساعت سه بعد از ظهر یا استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی را پیش از خواب توصیه می‌کنم.