مدیرعامل نشان: مهاجرت از GPS به بایدو، یک ایده تئوریک با بهای سنگین است

در روزهای گذشته، بحث‌هایی درباره‌ی احتمال مهاجرت از GPS به بیدو «beidou»، در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌ها مطرح شده که واکنش‌های متعددی را در پی داشته است. درحالی‌که بسیاری از کاربران تجربه‌ی افت دقت در موقعیت‌یابی و اختلال در خدمات مبتنی‌بر مکان را گزارش کرده‌اند.

جواد عامل، مدیرعامل «نشان» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بازیگران حوزه‌ی نقشه و مسیریابی در ایران، در گفت‌وگوی اختصاصی با نیوزلن درباره‌ی امکان‌پذیری فنی این مهاجرت، پیامدهای آن و تأثیر احتمالی بر زیرساخت‌های موجود می‌گوید.

• مهاجرت از GPS به بایدو تا چه اندازه صحت دارد و چقدر قابل اجراست؟

صادقانه بگویم، ما هم از صحت و سقم این موضوع بی‌اطلاع هستیم و ما هم این صحبت‌ها را در رسانه‌ها می‌شنویم. ما با ایده‌ای روبه‌رو هستیم که به‌لحاظ تئوری امکان‌پذیر است، اما هزینه‌ی بسیار زیادی دارد، انرژی بسیار زیادی می‌خواهد و یک عقب‌گرد تمام‌عیار در کیفیت تجربه‌ی کاربری خواهد بود.

این موضوع «به‌صورت تئوری ممکن است» اما از دید من در عمل، شدنی نیست. البته در گستره‌های محدود به چند کلان‌شهر و یا محدوده‌ی سایت‌های نظامی شدنی است، همان‌طور که این روزها در این محدوده‌ها شاهد جعل موقعیت هستیم. اما در گستره‌ی کل کشور به نظر من عملی نیست.

در ادبیات فنی، مجموعه‌ی این سامانه‌ها با عنوان GNSS (سیستم‌های جهانی رهیابی ماهواره‌ای) شناخته می‌شود و GPS تنها یکی از آن‌هاست. در واقع امروزه هنگامی‌که کاربران به اصطلاح «موقعیت GPS» اشاره می‌کنند، از ترکیبی از سیگنال‌های سیستم‌های GNSS استفاده می‌کنند.

سامانه‌های GNSS اساس کارشان بر پخش یک‌طرفه‌ی سیگنال است. ماهواره‌ها به‌طور مستمر و عمومی سیگنال‌هایی را در گستره‌ی کره زمین مخابره می‌کنند. نکته‌ی کلیدی و بسیار مهمی که اغلب نادیده گرفته می‌شود، اینجاست: این دستگاه هوشمند شما (موبایل، ساعت یا هر گیرنده‌ی دیگر) است که این سیگنال‌ها را از چندین ماهواره‌ی مختلف دریافت و با پردازش آن‌ها، موقعیت مکانی خودش را محاسبه می‌کند. این ماهواره نیست که موقعیت شما را می‌داند؛ بلکه گوشی شماست که با دریافت و پردازش سیگنال‌ها، مختصات خود را روی زمین پیدا می‌کند.

• از نظر فنی، بایدو چقدر قابل اعتماد است؟ تا چه حد دقت دارد؟ این مهاجرت چه چالش‌هایی دارد؟

بایدو یک سیستم موقعیت‌یابی جهانی است که دقتی در سطح سایر سامانه‌ها با پوشش جهانی دارد. مشکل اصلی، بایدو نیست؛ چالش بزرگ، «انحصار» و «محرومیت» است؛ چون قدرت و دقت موقعیت‌یابی در گوشی‌های امروزی، در استفاده‌ی ترکیبی از سیگنال‌های چندین سیستم مختلف است.

بزرگ‌ترین چالش «مهاجرت اجباری»، از دست دادن این مزیت است. وقتی دستگاه فقط به یک سیستم تکیه کند، حتی اگر آن سیستم به‌خودی‌خود دقیق باشد، در عمل دقت و پایداری موقعیت‌یابی کاربران را به‌شدت کاهش می‌دهید. به‌خصوص در محیط‌های شهری با ساختمان‌های بلند که دسترسی به ماهواره‌ها محدودتر است، این ضعف خودش را بیشتر نشان می‌دهد. 

• آیا این مهاجرت نیازمند تغییرات سخت‌افزاری است یا با ایجاد تغییرات نرم‌افزاری انجام می‌شود؟

خیر، برای بیشتر گوشی‌هایی که در سال‌های اخیر تولید شده‌اند، نیازی به تغییر سخت‌افزاری نیست. چیپست‌های موقعیت‌یابی GNSS، به‌صورت پیش‌فرض قابلیت دریافت و پردازش سیگنال از تمام سیستم‌های اصلی از جمله بایدو را دارند. این موضوع نرم‌افزاری هم نیست. گوشی شما به‌صورت خودکار به دنبال تمام سیگنال‌های در دسترس می‌گردد و از آن‌ها استفاده می‌کند. اگر سیگنال سایر سیستم‌ها مختل شود، دستگاه به‌صورت خودکار از تنها سیستمی که در دسترس است، استفاده خواهد کرد.

اما گوشی‌های هوشمند و ابزارهای تخصصی نقشه‌برداری که طی ۶،۵ سال اخیر تولید نشده‌ باشند و از سیستم‌های اصلی GNSS پشتیبانی نکنند، در عمل امکان موقعیت‌یابی را از دست خواهند داد.

• اساسا چه تفاوتی می‌کند اگر به جای GPS از بایدو استفاده کنیم؟ اگر دلایل امنیتی دارد، آیا پهپادها نمی‌توانند به این بستر جدید متصل شوند؟

تفاوت اصلی، افت کیفیت و دقت موقعیت‌یابی برای عموم مردم است. ما از یک فناوری ترکیبی و قدرتمند که به گوشی کاربر گزینه‌های بیشتر می‌دهد، به فناوری منفرد عقب‌گرد می‌کنیم. البته با این فرض که نهاد ذی‌ربط واقعا توان و تجهیزات و از همه مهم‌تر انرژی لازم برای ایجاد اختلال در گستره‌ی پهناور ایران را در اختیار داشته باشد. 

اگر کاربران و شهروندان به سیگنال‌های بایدو دسترسی دارند، منطقی است که فرض کنیم دیگران هم دارند. مگر این که بحث بر سر لایه‌های رمزنگاری‌شده و نظامی این سیستم‌ها باشد که من از آن بی‌اطلاعم و بی‌شک آن‌ لایه‌ها بر روی گوشی‌های هوشمند مردم عادی قرار ندارند و در اختیار اپلیکیشن‌های این گوشی‌ها هم نیستند.

• این تصمیم باعث افت کیفیت تجربه کاربران نخواهد شد؟

به‌ویژه در محیط‌های شهری و فضای محصور بین ساختمان‌ها که کاربرد موقعیت‌یابی برای شهروندان هم بیشتر در همین فضاهاست افت کیفیت خواهیم داشت. همین حالا هم که همه‌ی سیستم‌ها دچار جعل موقعیت‌(Spoofing) شده‌اند، ما شاهد رنج و عذاب مردم هستیم. بیکار شدن رانندگان تاکسی‌های اینترنتی، دیر رسیدن اورژانس به بیمار و مختل شدن کسب‌وکارهای حوزه‌ی لجستیک، فقط بخشی از این فاجعه است. با کاهش دقت موقعیت‌یابی، شرایط شاید از شرایط فعلی جعل و اختلال موقعیت اندکی بهتر باشد؛ اما همان‌طور که توضیح دادم قطعا سرعت موقعیت‌یابی کاهش پیدا می‌کند.

• آیا نگرانی درباره دسترسی چین به اطلاعات کاربران از طریق بیدو وجود دارد؟

سیستم‌های موقعیت‌یابی ماهواره‌ای مانند GPS یا بایدو، سیستم‌هایی یک‌طرفه هستند که به‌صورت مستمر سیگنال را به گستره‌ی زمین پخش (Broadcast) می‌کنند. این گوشی هوشمند شماست که با دریافت این سیگنال‌ها، موقعیت خودش را محاسبه می‌کند.

• مهاجرت از GPS به بیدو چه تغییراتی در زیرساخت نشان ایجاد می‌کند؟ به‌عنوان یک مسیریاب برنامه‌تان چیست؟

به‌صورت کلی، سمت سرویس‌های «نشان» تقریبا هیچ تغییری نیاز نیست. البته در صورت مختل شدن سایر سامانه‌ها، موقعیت کاربر روی نقشه کندتر پیدا خواهد شد. با این حال، از دید ما این تغییر قابلیت عملیاتی شدن ندارد. 

از این‌رو تمرکز تیم فنی بر طراحی الگوریتم‌هایی توانمندتر برای تشخیص جعل موقعیت و سیستم‌های متنوع‌تر برای کمک به کاربران گذاشته شد. این روزها، در حال تست نهایی نسخه‌ای از نشان هستیم تا کاربران را در شرایط اختلال موقعیت‌یابی، بهتر یاری کنیم.