مایکروسافت: وابستگی به هوش مصنوعی باعث تنبلی مغز و تضعیف تفکر انتقادی می‌شود

پژوهش جدیدی از محققان مایکروسافت و دانشگاه کارنگی ملون نشان می‌دهد که با افزایش وابستگی انسان‌ها به هوش مصنوعی مولد در کارهایشان، میزان تفکر انتقادی آن‌ها کاهش می‌یابد؛ روندی که می‌تواند منجر به «تضعیف توانایی‌های شناختی‌ای شود که باید حفظ شوند.»

محققان در مطالعه‌‌ی جدیدشان نوشتند: «یکی از تناقض‌های کلیدی در خودکارسازی این است که با مکانیزه‌کردن وظایف روتین و واگذاری مدیریت استثناها به کاربر انسانی، فرصت‌های روزمره برای تمرین قضاوت و تقویت توانایی‌های شناختی را از او می‌گیرید. در نتیجه، این توانایی‌ها تحلیل می‌رود و فرد در مواجهه با موقعیت‌های غیرمنتظره آمادگی کافی نخواهد داشت.»

محققان در مطالعه‌شان ۳۱۹ کارمند حوزه‌ی دانش را مورد بررسی قرار دادند. این شرکت‌کنندگان مجموعاً ۹۳۶ نمونه‌ی دست‌اول از استفاده‌ی هوش مصنوعی مولد در کارهای خود را ارائه دادند و به نظرسنجی پاسخ دادند.

نظرسنجی شامل پرسش‌هایی درباره‌ی نحوه‌ی استفاده از هوش مصنوعی مولد (از جمله ابزارها و دستورات مورد استفاده)، میزان اطمینان آن‌ها به توانایی این ابزارها در انجام وظایف مشخص، میزان اعتمادشان به ارزیابی خروجی هوش مصنوعی و میزان اطمینانشان از توانایی خود در انجام همان وظایف بدون کمک هوش مصنوعی بود.

در پژوهش، برخی از نمونه‌های استفاده از هوش مصنوعی شامل این موارد بودند: معلمی که از ابزار تولید تصویر DALL-E برای ایجاد تصاویر یک ارائه درباره‌ی شستن دست‌ها در مدرسه استفاده کرده بود، یک معامله‌گر کالا که از ChatGPT برای «دریافت توصیه‌هایی درباره‌ی منابع و استراتژی‌های جدید جهت بهبود مهارت‌های معاملاتی» بهره برده بود و پرستاری که «یک بروشور آموزشی تولیدشده با ChatGPT برای بیماران تازه‌تشخیص‌داده‌شده‌ی دیابتی را بررسی و تأیید کرده بود.»

محققان نوشتند: «داده‌ها نشان‌دهنده‌ی تغییر در نحوه‌ی استفاده‌ی کاربران از توانایی‌های ذهنی است، به‌گونه‌ای که کارکنان حوزه‌ی دانش با استفاده‌ی فزاینده از هوش مصنوعی مولد، از اجرای مستقیم وظایف به نظارت بر آن‌ها روی می‌آورند.

درحالی‌که هوش مصنوعی می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد، ممکن است تعامل انتقادی را کاهش دهد، به‌ویژه در وظایف روتین یا کم‌اهمیت که کاربران صرفاً به هوش مصنوعی تکیه می‌کنند؛ موضوعی که نگرانی‌هایی درباره‌ی وابستگی بلندمدت و کاهش توانایی حل مسئله ایجاد می‌کند.

محققان دریافتند که «کاربرانی که به ابزارهای هوش مصنوعی مولد دسترسی دارند، در مقایسه با افرادی که بدون این ابزارها کار می‌کنند، نتایج یکسان‌تری برای یک وظیفه‌ی مشخص تولید می‌کنند که نشان‌دهنده‌‌ی نبود قضاوت شخصی، زمینه‌محور، انتقادی و تأملی در ارزیابی خروجی‌های هوش مصنوعی است و می‌تواند به‌عنوان نشانه‌ای از کاهش تفکر انتقادی تعبیر شود.»

محققان به برخی عوامل قابل‌انتظار اشاره کردند که بر میزان تفکر انتقادی کاربران و توجه آن‌ها به کیفیت خروجی‌های هوش مصنوعی تأثیر می‌گذارد. برای مثال، افرادی که تحت فشار زمانی بودند، تفکر انتقادی کمتری به کار می‌بردند، در حالی که کارمندان شاغل در «محیط‌های حساس و پرریسک» که نگران آسیب‌های احتمالی ناشی از خروجی‌های نادرست بودند، از تفکر انتقادی بیشتری استفاده می‌کردند.

پس آیا هوش مصنوعی ما را کندذهن می‌کند و ذاتاً مضر است و باید برای حفظ توانایی‌های شناختی بشر کنار گذاشته شود؟ نتایج آزمایش محققان می‌تواند پاسخ به شواهدی باشد که نشان می‌دهد ابزارهای هوش مصنوعی میزان تفکر انتقادی را در میان پرستاران، معلمان و معامله‌گران کالا کاهش می‌دهند؛ اما نگاه محققان به این موضوع چندان ساده نیست.

محققان اشاره می‌کنند که انسان‌ها در طول تاریخ همواره وظایف شناختی خود را به فناوری‌های جدید محول کرده‌اند و همواره این نگرانی وجود داشته که این فناوری‌ها باعث زوال هوش انسانی شوند.

محققان می‌گویند که ابزارهای هوش مصنوعی مولد می‌توانند قابلیت‌هایی را برای تسهیل یادگیری کاربران در خود بگنجانند و این ابزارها می‌توانند به توسعه‌ی مهارت‌های خاص تفکر انتقادی کمک کنند، از جمله تحلیل استدلال‌ها یا بررسی صحت اطلاعات در برابر منابع معتبر. چنین رویکردی با هدف ارتقای انگیزه‌ی کاربران هم‌سو خواهد بود و هوش مصنوعی را به‌عنوان یک شریک در توسعه‌ی مهارت‌ها معرفی می‌کند.