فاجعه مرگبار حج ۲۰۲۴؛ گرما و رطوبت هوا چگونه جان بیش از ۱۳۰۰ زائر را گرفت؟
فاجعه مرگبار حج ۲۰۲۴؛ گرما و رطوبت هوا چگونه جان بیش از ۱۳۰۰ زائر را گرفت؟
آستانه تحمل انسان در برابر گرما
در سال ۲۰۱۰، پژوهشی نشان داد که بدن انسان نمیتواند دمای هوای تر بالاتر از ۳۵ درجه سانتیگراد را تحمل کند. اما مطالعات جدید این حد را پایینتر میدانند. به عنوان مثال، حد تحمل برای افراد جوان، دمای ۴۵ درجه سانتیگراد با ۲۵ درصد رطوبت است. اما اگر رطوبت به ۸۰ درصد برسد، این حد به ۳۴ درجه کاهش مییابد. این محدودیت برای سالمندان حتی پایینتر است؛ به طوری که دمای ۳۲٫۵ درجه سانتیگراد در ۸۰ درصد رطوبت میتواند مرگبار باشد.
حدود آستانه تحمل گرما، نقطهای است که بدن دیگر نمیتواند گرمای اضافی را دفع کند. در چنین شرایطی، دمای داخلی بدن به طور مداوم افزایش مییابد که در نهایت، به گرمازدگی و در طی چند ساعت، به مرگ منجر میشود.
بسیاری از ما با دمای بالای ۳۴ درجه سانتیگراد آشنا هستیم، اما گرمای خشک را بسیار بهتر از گرمای مرطوب تحمل میکنیم. شرایط مرطوب، استفاده از اصلیترین روش بدن برای دفع گرما، یعنی عرقکردن را بسیار دشوار میکند. ما به هوا نیاز داریم تا عرق را از پوست تبخیر کند و گرما را با خود ببرد. اما رطوبت این فرآیند را مختل میکند. وقتی میزان آب در هوا بیشتر است، تبخیر عرق نیز دشوارتر میشود.
تهدید جهانی گرمای مرطوب و محدودیت سازگاری
گرما، قاتلی خاموش و یکی از کشندهترین تهدیدهای اقلیمی است. برخلاف بلایایی مانند سیل، آتشسوزی یا سایر رخدادهای اقلیمی، گرما اغلب نامرئی است و اثرات آن بهراحتی نادیده گرفته میشود. نرخ مرگومیر ناشی از گرما به سختی ردیابی و احتمالاً حتی کمتر از میزان واقعی برآورد میشود. بااینحال، آمارها نشان میدهد که گرما یکی از مرگبارترین بلایای اقلیمی در بسیاری از نقاط جهان است. تاکنون، بسیاری از پژوهشها فقط بر متغیر «دمای هوا» تمرکز داشتهاند، اما اخیراً دانشمندان مطالعهی تهدیدات کمتر شناختهشدهی رطوبت مرگبار را نیز آغاز کردهاند.
گرما در بسیاری از نقاط جهان یکی از مرگبارترین بلایای اقلیمی است
رطوبت از تبخیر آب اقیانوسها و منابع آبی عظیم به وجود میآید. با گرمشدن اقیانوسها بر اثر تغییرات اقلیمی، رطوبت بیشتری تولید میشود. این بدان معناست که گرمای مرطوب بهویژه در مناطق ساحلی، تهدید جدیتری ایجاد میکند. به همین دلیل، عربستان سعودی خشک و سایر کشورهای شبهجزیره عربی بهویژه در معرض خطر هستند؛ این مناطق با دریاهای کمعمق و گرمشونده احاطه شدهاند.
اما تهدید محدود به مناطق ساحلی نیست؛ رطوبت بر اثر پدیدهای به نام «رودخانههای جوی» به مناطق داخلی منتقل میشود و شرایط مشابه دورههای رطوبت مرگبار را در مناطقی مانند شمال هند ایجاد میکند.
اکنون تهدید گرمای مرطوب بهشدت رو به افزایش است. در حال حاضر، گرمای مرطوب مرگبار در خلیج فارس، بنگلادش، شمال هند و بخشهایی از پاکستان و جنوب شرق آسیا دیده میشود. مردم از این وقایع جان خود را از دست میدهند، اما نرخ مرگومیر به درستی ثبت نمیشود. موجهای گرمای امسال باعث تعطیلی مدارس در فیلیپین، هند و بنگلادش شد و دهها نفر را در طول انتخابات هند به کام مرگ کشاند.
بیشتر بخوانید
گرمای مرطوب نهتنها کشورهای در حال توسعه، بلکه اقتصادهای بزرگ جهان را نیز تحتتأثیر قرار خواهد داد. اگر کاهش سریع در انتشار گازهای گلخانهای صورت نگیرد، این پدیدهی مرگبار ممکن است به پدیدهای سالانه در مناطق مختلف جهان تبدیل شود.
شاید تصور کنیم که میتوانیم با گرما سازگاری یابیم، اما سازگاری با رطوبت و گرمای مرگبار، با محدودیتهای سختی مواجه است. هرچند فناوریهایی مانند تهویه مطبوع میتواند در مقابله با گرما مؤثر باشد، راهحلها نیز محدودیتهای خود را دارند. استفادهی گسترده از کولرها به شبکهی برق فشار وارد کرده و با قطعی برق، شرایط را بحرانیتر میکند.
فاجعهی مرگبار جانباختن زائران حج بر اثر گرمای مکه داستانی تخیلی نیست، بلکه هشداری جدی برای جهان است. این قبیل حوادث نشان میدهند که گرمای مرطوب مرگبار دیگر فقط در حد تهدید آیندهنگرانه باقی نمانده و همین حالا نیز در حال وقوع است. تنها راه پیشگیری از فاجعههای مشابه، کاهش سریع انتشار گازهای گلخانهای و پایان وابستگی به سوختهای فسیلی است.
یافتههای پژوهش در مجله نیچر منتشر شده است.
منبع : زومیت