زلزله ۷٫۷ ریشتری میانمار چگونه اتفاق افتاد و چرا تا این حد شدید بود؟

پدیده‌ای به نام «روان‌گرایی» خطر شناخته‌شده‌ای در منطقه‌ای است که زمین‌لرزه در آن رخ داد. در مناطقی که لایه‌های ضخیم خاک شل وجود دارد، هنگام وقوع زلزله، این خاک می‌تواند به شکلی تبدیل شود که مثل ماسه روان عمل کند. در این حالت، خاک نمی‌تواند وزن سازه‌ها را تحمل کند و این وضعیت می‌تواند باعث فرو ریختن ساختمان‌ها و ایجاد خسارات شدید شود.

زلزله‌های قبلی در این منطقه باعث رانش زمین و روان‌گرایی شده‌اند که این دو پدیده تعداد کشته‌ها را در آن حوادث به شدت افزایش داده است. ممکن است این اتفاقات در ویرانی‌های زلزله اخیر نیز تأثیر داشته باشد.

جفری پارک، استاد زمین و علوم سیاره‌ای در دانشگاه ییل توضیح می‌دهد چون این زلزله‌ها عمق کمی داشتند، می‌توان آن‌ها را با زلزله‌های ۷٫۸ و ۷٫۵ ریشتری سال ۲۰۲۳ ترکیه مقایسه کرد که باعث مرگ و ویرانی عظیمی شدند.

هرچند بسیاری از مردم با مقیاس ریشتر برای اندازه‌گیری اندازه زلزله آشنا هستند، استاندارد کنونی «مقیاس بزرگی گشتاوری» است.

مقیاس ریشتر معیاری قدیمی است که ابتدا برای اندازه‌گیری زلزله‌ها در کالیفرنیا طراحی شده بود. این مقیاس بیشتر برای زلزله‌های کوچک کاربرد دارد و در تمایز دادن اندازه زلزله‌های بزرگ‌تر چندان دقیق و مفید نیست.

محاسبه مقیاس بزرگی گشتاوری براساس چند عامل انجام می‌شود: قدرت سنگ‌هایی که در آن‌ها لغزش رخ داده، مساحت گسلی که دچار لغزش شده و مسافتی که گسل حرکت کرده است. بنابراین، هرچه سنگ‌ها قوی‌تر باشند، مساحت گسل بزرگ‌تر یا حرکت گسل بیشتر باشد، شدت زلزله بزرگ‌تر خواهد بود.

مقیاس بزرگی گشتاوری مانند مقیاس ریشتر، مقیاس لگاریتمی است؛ یعنی وقتی شدت زلزله یک واحد افزایش پیدا می‌کند، میزان لرزش زمین ده برابر بیشتر می‌شود. به‌بیان ساده‌تر، هر افزایش یک واحدی در مقیاس، بدان معنا است لرزش زمین ده برابر قوی‌تر از قبل خواهد بود. زلزله‌ی اخیر میانمار ازنظر شدت زمین‌لرزه‌ای بزرگ محسوب می‌شود و تأثیر آن به دلیل کم‌عمق بودن (فقط ۱۰ کیلومتر) بسیار بیشتر است. اگر عمق زلزله مثلاً ۱۰۰ کیلومتر می‌بود، تأثیر آن کمتر می‌شد.

اندازه‌گیری شدت زلزله می‌تواند بسته به موقعیت و محل قرار گرفتن دستگاه‌های لرزه‌نگاری (که برای ثبت امواج زلزله استفاده می‌شوند) نیز می‌تواند متفاوت باشد. مرکز شبکه‌های زلزله چین، بزرگی زلزله میانمار را ۷٫۹ ریشتر ثبت کرد و لرزه‌ها در استان یون‌نان در جنوب غربی چین نیز احساس شد.