رشد پنج‌ برابری سرمایه‌گذاری خطرپذیر؛ ۱۶ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳ جذب شد

براساس گزارش سال ۱۴۰۳ انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشور، مجموع قراردادهای سرمایه‌گذاری در زیست‌بوم فناوری و نوآوری ایران به ۱۶ هزار و ۱۶۹ میلیارد تومان رسیده است؛ رقمی که از رشد پنج‌ برابری نسبت به سال گذشته حکایت دارد و نشان‌دهنده افزایش چشمگیر فعالیت شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، صندوق‌های پژوهش و فناوری و سکوهای تأمین مالی جمعی است.

از کل این مبلغ، ۱۱ هزار و ۴۳۶ میلیارد تومان معادل ۷۰.۷ درصد از طریق سرمایه‌گذاری خطرپذیر مستقیم انجام شده است؛ یعنی تزریق سرمایه به شرکت‌های دانش‌بنیان، فناور و استارتاپی در ازای تصاحب سهم. همچنین ۳ هزار و ۴۸۹ میلیارد تومان معادل ۲۱.۶ درصد از سرمایه‌گذاری‌ها به شکل مشارکت در پروژه‌ها و بدون تصاحب سهام انجام شده است.

بر اساس این گزارش، تعداد کل قراردادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر مستقیم در سال گذشته ۲۱۶ مورد بوده و میانگین مبلغ هر قرارداد حدود ۵۳ میلیارد تومان برآورد شده است. در مجموع نیز اعضای انجمن با انعقاد بیش از ۱۶ هزار میلیارد تومان قرارداد سرمایه‌گذاری نسبت به سال قبل بیش از پنج برابر رشد داشته‌اند.

در میان بازیگران فعال این حوزه، شرکت «حرکت اول» با حجم سرمایه‌گذاری ۴۳,۰۳۹ میلیارد ریال بیشترین سهم از قراردادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر مستقیم را به خود اختصاص داده است. پس از آن، «پگاه داده‌کاوان شریف (تپسل)» با ۳۵ هزار میلیارد ریال و «پیشگامان امین سرمایه پاسارگاد (شناسا)» با ۱۱ هزار و ۵۵۰ میلیارد ریال در جایگاه‌های دوم و سوم قرار دارند.

تحلیل آماری قراردادهای انجام‌شده نشان می‌دهد ۶۱.۷۵ درصد از قراردادها در قالب مشارکت در پروژه‌ها، ۳۴.۴۴ درصد به‌صورت قراردادهای سهامی، ۲.۴۸ درصد به شکل قراردادهای قابل‌ تبدیل به سهم و ۱.۳۳ درصد از مدل حق‌الامتیاز (رویالتی) بوده‌اند.

فرایند سرمایه‌گذاری در این اکوسیستم به‌طور میانگین ۱۰۷ روز زمان می‌برد که شامل ۲۱ روز غربالگری اولیه، ۳۵ روز ارزیابی موشکافانه، ۱۹ روز عقد قرارداد و ۹ روز تا نخستین پرداخت است.

در سال ۱۴۰۳، اعضای انجمن مجموعا ۸ هزار و ۳۷۶ میلیارد تومان تسهیلات پرداخت کرده‌اند؛ رقمی که رشد ۴۳ درصدی نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد. این مبلغ از طریق ۵۲۰۹ فقره تسهیلات اعطا شده و میانگین هر تسهیلات ۱.۶ میلیارد تومان بوده است.

از نظر نوع تسهیلات، ۶۲.۱۱ درصد از آن‌ها قرض‌الحسنه و حمایتی با نرخ‌های پایین (حدود ۴ درصد) برای تولید نمونه‌های اولیه بوده‌اند.

بیشترین میانگین مبلغ در میان انواع تسهیلات مربوط به لیزینگ با ۲۰,۹۰۴ میلیون ریال بوده است. از نظر حوزه فعالیت نیز «ماشین‌آلات و تجهیزات» با سهم ۳۴ درصدی در صدر دریافت‌کنندگان قرار گرفته است.

محمدحسین سجادی‌نیری، رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشور، در بخش تحلیلی این گزارش اعلام کرد که هرچند رشد زیست‌بوم نوآوری در سال‌های اخیر قابل‌توجه بوده، اما پیچیدگی‌های جدیدی نیز به همراه داشته است.

به گفته او، صندوق‌های پژوهش و فناوری اکنون به بازیگران بزرگ و تأثیرگذاری تبدیل شده‌اند، در حالی که صندوق‌های شرکتی (CVC) و سکوهای تامین مالی جمعی نیز جایگاه پررنگ‌تری یافته‌اند. این نهادها در سال گذشته نزدیک به سه‌ هزار میلیارد تومان تامین مالی برای اکوسیستم فناوری انجام داده‌اند.

او تاکید کرد ورود بیش از حد نهادهای نظارتی به حوزه صندوق‌های پژوهش و فناوری، در حالی‌ که سرمایه ثبتی کل آن‌ها هنوز به هشت‌ هزار میلیارد تومان نرسیده، دخالتی افراطی محسوب می‌شود و می‌تواند فعالیت این مجموعه‌ها را محدود کند.

سجادی‌نیری افزود عملکرد ضعیف تعداد محدودی از صندوق‌ها در پرداخت ضمانت‌نامه‌ها باعث شده تا فضای فعالیت سکوهای تامین مالی جمعی نیز تحت‌تاثیر قرار گیرد و در نتیجه، فرابورس ابلاغیه‌هایی صادر کند که نیاز به بازنگری دارد.

رئیس انجمن با انتقاد از نبود حمایت رسمی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر گفت در سال‌های گذشته هیچ برنامه ساختاریافته‌ای برای حمایت از این شرکت‌ها وجود نداشته و در حالی‌ که صندوق نوآوری و شکوفایی از صندوق‌های پژوهش و فناوری پشتیبانی می‌کند، شرکت‌های VC از هیچ حمایت نهادی برخوردار نیستند.