داروی پرمصرف ریزش مو ممکن است خطر افسردگی و خودکشی را افزایش دهد

بسیاری از داروها با عوارض جانبی همراه هستند، اما نکته‌ی مهم این است که بدانیم این عوارض چقدر خطرناک و چقدر محتمل‌اند و آیا در مقایسه با فایده‌ی دارو ارزش ریسک کردن دارند یا نه. پژوهش تازه‌ای نشان می‌دهد که در مورد داروی فیناستراید، این پرسش به اندازه‌ی کافی جدی گرفته نشده و همین کم‌توجهی ممکن است هنوز هم جان بیماران را به خطر بیندازد.

فیناستراید از دهه‌ی ۱۹۹۰ یکی از داروهای محبوب برای درمان ریزش موی مردانه و بزرگی خوش‌خیم پروستات بوده است. میلیون‌ها مرد در سراسر دنیا از آن استفاده کرده‌اند، اما شواهد تازه می‌گویند این دارو ممکن است تأثیرات ناخواسته‌ای بر روان انسان داشته باشد.

به گفته‌ی مایر بریزیس، پزشک و استاد بازنشسته از دانشگاه عبری اورشلیم، شواهد علمی نشان می‌دهد فیناستراید با عوارض روانی جدی مانند افسردگی، اضطراب و حتی خودکشی مرتبط است. او می‌گوید تولیدکنندگان و نهادهای نظارتی در طول دو دهه گذشته این هشدارها را نادیده گرفته‌اند و این موضوع به زیان سلامت عمومی تمام شده است.

به‌گزارش ساینس‌آلرت، بررسی جدید، نتایج ۸ پژوهش منتشرشده بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۳ را از چند کشور مختلف کرده است. یافته‌ها نشان می‌دهند افرادی که فیناستراید مصرف می‌کنند، بیش از دیگران در معرض اختلالات خلقی و افکار خودکشی قرار دارند. بریزیس تأکید می‌کند: «نمی‌توان این شواهد را فقط روایت‌های پراکنده دانست. اکنون الگوهای مشابهی در گروه‌های مختلف دیده می‌شود و پیامدهای آن ممکن است بسیار جدی و خطرناک باشد.»

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) اولین بار در سال ۲۰۱۱ افسردگی را به‌عنوان یکی از عوارض احتمالی فیناستراید اعلام کرد و در سال ۲۰۲۲ هشدار مربوط به خودکشی را نیز به آن افزود، هرچند نگرانی‌ها درباره‌ی این دارو از سال ۲۰۰۲ مطرح شده بود.

به گفته‌ی بریزیس وقتی بین پیشرفت علمی و حفظ جان انسان‌ها تعارض پیش می‌آید، صداقت و شفافیت باید در اولویت باشد، نه منافع اقتصادی یا وجهه‌ی علمی.

تا سال ۲۰۱۱ تنها ۱۸ مورد خودکشی مرتبط با فیناستراید در پرونده‌های FDA ثبت شده بود، اما براساس داده‌های جهانی، پژوهش جدید حدس می‌زند شمار واقعی ممکن است به هزاران نفر برسد. بریزیس این اختلاف را نه صرفاً کم‌گزارشی، بلکه نشانه‌ای از «شکست سیستماتیک در نظارت دارویی» می‌داند. او باور دارد که شرکت سازنده‌ی فیناستراید، یعنی مرک، در انجام تحقیقات ساده‌ی ایمنی براساس داده‌های موجود کوتاهی کرده و نهادهای نظارتی نیز نه از شرکت چنین تحقیقاتی خواسته‌اند و نه خود آن را انجام داده‌اند.

شرکت مرک در سال ۲۰۲۱ در پاسخ به خبرگزاری رویترز گفت: «شواهد علمی، ارتباط علت‌ومعلولی میان مصرف پروپشیا (نام تجاری فیناستراید) و خودکشی را تأیید نمی‌کند و نیازی نیست چنین مواردی در برچسب دارو ذکر شود.» با‌این‌حال، هیچ‌یک از تحقیقات تازه درباره‌ی فیناستراید توسط شرکت سازنده (مرک) یا سازمان‌های نظارتی شروع نشده‌اند و ممکن است دلیلش این باشد که این دارو در نگاه قانونی یا پزشکی به‌عنوان دارویی غیرضروری یا صرفاً زیبایی (برای ریزش مو) طبقه‌بندی شده است، نه دارویی حیاتی یا درمانی مهم.

فیناستراید با مهار تبدیل تستوسترون به دی‌هیدروتستوسترون (DHT)، مانع از ریزش مو می‌شود. اما این فرایند در بدن، هم‌زمان تولید برخی نورو‌استروئیدها را نیز کاهش می‌دهد. نورو‌استروئیدها نقش مهمی در تنظیم خلق‌و‌خو دارند.

در حالتی که به آن سندروم پس از فیناستراید گفته می‌شود، حتی پس از قطع مصرف دارو نیز برخی عوارض روانی ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها ادامه پیدا کنند.

به باور بریزیس، تضاد میان منافع مالی شرکت‌های داروسازی و نگرانی‌های ایمنی بیماران دلیل اصلی نادیده گرفتن خطرات این دارو بوده است. او می‌گوید مسئولیت این شکست تنها متوجه شرکت‌ها نیست، بلکه بر عهده‌ی نهادهای نظارتی نیز هست. بریزیس در پایان نتیجه‌گیری می‌کند: داروهایی مانند فیناستراید نباید بدون اطمینان از ایمنی کامل تأیید شوند. حتی پس از ورود به بازار نیز باید انجام تحقیقات ایمنی پیوسته به‌صورت قانونی اجباری باشد.

پژوهش در ژورنال Journal of Clinical Psychiatry منتشر شده است.