بررسی «سواپ فیبر نوری» در گفتگو با مدیران اپراتورها؛ انحصار شکل تازه‌ای می‌گیرد؟
بررسی «سواپ فیبر نوری» در گفتگو با مدیران اپراتورها؛ انحصار شکل تازه‌ای می‌گیرد؟
اگر زیرساخت دسترسی همانند گذشته در انحصار مخابرات باقی بماند، تفاوتی نمی‌کند کابل از جنس مس باشد یا فیبر؛ خروجی یکی است: نبود رقابت، افت نوآوری و نارضایتی کاربران. تجربه‌ی کشورهای پیشرو نشان داده که آنچه تحول دیجیتال را رقم می‌زند صرفاً فناوری نیست، بلکه مدل حکمرانی شبکه است.
– محمدعلی یوسفی‌زاده، مدیرعامل شرکت آسیاتک
به گفته مدیرعامل آسیاتک، بدون تضمین دسترسی برابر و اجرای مقررات ضدانحصار، طرح سواپ می‌تواند بخش خصوصی را از سرمایه‌گذاری در این حوزه دلسرد کند:
«اگر توسعه فیبر نوری در بستری رقابتی و شفاف انجام شود، جهشی بزرگ در بهره‌وری ملی و رشد اقتصاد دیجیتال ایجاد خواهد شد. اما اگر در چارچوب انحصار اجرا شود، عملا شاهد مدرن‌سازی انحصار خواهیم بود؛ انحصاری سریع‌تر، پرهزینه‌تر و پیچیده‌تر از گذشته.»
تفکیک لایه‌ها؛ تجربه‌ی جهانی و مسئله‌ی ایران
در بسیاری از کشورها، برای جلوگیری از همین انحصار، لایه زیرساخت از خدمات خرده‌فروشی جدا شده است. در مدل‌های موفقی مانند Openreach در بریتانیا یا NBN در استرالیا، یک نهاد مستقل، فقط وظیفه نگهداری و بهره‌برداری از شبکه را دارد و اپراتورهای خرده‌فروش به‌صورت برابر از آن استفاده می‌کنند.
شرکت مخابرات با ایجاد تعارض ساختاری، رقابت واقعی را ناممکن کرده است
اما در ایران، شرکت مخابرات هم‌زمان مالک شبکه و رقیب فعال در بازار خدمات است — ترکیبی که به گفته یوسفی‌زاده، نوعی «تعارض منافع ساختاری» ایجاد کرده و رقابت واقعی را عملا ناممکن ساخته است. او معتقد است اگر قرار است طرح سواپ به توسعه پایدار منجر شود، باید تفکیک ساختاری یا کارکردی مخابرات در دستور کار قرار گیرد تا هر اپراتور در جایگاه واقعی خود فعالیت کند.
دسترسی غیرتبعیض‌آمیز؛ حلقه گمشده سیاست‌گذاری
یوسفی‌زاده با اشاره به اصل «دسترسی غیرتبعیض‌آمیز» (Non-Discriminatory Access) (مفهومی که در بازارهای پیشرفته، مبنای عدالت ارتباطی است) گفت:
«در ایران هنوز دستورالعمل شفاف و قابل اجرا برای دسترسی برابر به داکت و تار فیبر وجود ندارد. سازمان تنظیم مقررات از نظر قانونی نهاد ناظر است، اما ابزار اجرایی کافی ندارد. نه ترابردپذیری (Portability) میان اپراتورهای ثابت برقرار شده و نه الزامات باز بودن پلتفرم IMS (زیرساخت خدمات مبتنی بر IP) تصویب شده است.»
او پیشنهاد می‌کند که برای جلوگیری از تبعیض، یک پلتفرم ملی شفافیت زیرساخت ایجاد شود تا همه ظرفیت‌های داکت و پورت‌های قابل واگذاری در آن ثبت و برای اپراتورها قابل مشاهده باشد: «وقتی داده‌ها شفاف باشند، امکان انحصار به‌شدت کاهش پیدا می‌کند.»
ضعف رگولاتور و مسئله استقلال تصمیم‌گیری
کارشناسان معتقدند یکی از موانع اصلی تحقق رقابت، ضعف نهادی رگولاتوری در ایران است. طبق گفته یوسفی‌زاده، مصوبات کمیسیون تنظیم مقررات اغلب ضمانت اجرایی موثر ندارند و اجرای آن‌ها منوط به همکاری داوطلبانه بازیگران بزرگ است.
ضعف نهاد رگولاتوی مانع تحقق رقابت شده است
مدیرعامل آسیاتک در همین خصوص می‌گوید: «اگر رگولاتور استقلال کافی نداشته باشد، هر پروژه‌ای حتی پروژه‌ای فنی مثل سواپ در نهایت به تمرکز قدرت ختم می‌شود. باید از حالت ناظر منفعل خارج و به تنظیم‌گر فعال تبدیل شود؛ نهادی که هم ابزار جریمه و الزام داشته باشد، هم پاسخ‌گو باشد.»
او تاکید می‌کند که انتشار گزارش‌های عمومی از وضعیت اشتراک‌گذاری زیرساخت‌ها و کیفیت خدمات می‌تواند به پاسخ‌گویی و شفافیت کمک کند.
سواپ؛ پروژه‌ای فنی یا سیاسی؟
در ظاهر، سواپ فیبر نوری پروژه‌ای فنی است برای افزایش ظرفیت و پایداری شبکه. اما از نگاه مدیران شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت ثابت، این طرح در واقع یک تحول سیاسی و ساختاری در بازار ارتباطات ثابت است.
منبع : زومیت
