بدون DNA هم می‌شود قاتل را پیدا کرد؟ دانشمندان روشی نوآورانه پیدا کرده‌اند

در مرحله شناسایی، مفهومی به نام «احتمال تطابق تصادفی» مطرح می‌شود. این عدد در واقع پاسخ به یک سؤال ساده است: «چقدر احتمال دارد این مو، صرفاً به‌طور اتفاقی متعلق به فرد دیگری باشد؟» اگر این احتمال مثلاً یک در صد باشد، یعنی از هر صد نفر، ممکن است یک نفر به‌طور تصادفی چنین پروفایلی داشته باشد. هرچه این عدد کوچک‌تر شود، اطمینان دانشمندان از شناسایی درست بیشتر می‌شود.

روش جدید در سال‌های اخیر پیشرفت چشمگیری داشته است. در نخستین مطالعات، احتمال تطابق تصادفی چیزی در حد یک در ۱۲هزار بود؛ عددی قابل توجه، اما نه خیره‌کننده. بااین‌حال، با بهینه‌سازی روش‌ها و افزایش تعداد پروتئین‌های بررسی‌شده، این عدد در پژوهش‌های جدید به یک در ۳۱۰ تریلیون رسیده است؛ رقمی آن‌قدر بزرگ که حتی از کل تعداد انسان‌هایی نیز که تاکنون روی زمین زندگی کرده‌اند، بیشتر است.

البته آزمایش DNA هنوز هم استاندارد طلایی پزشکی قانونی محسوب می‌شود و معمولاً به دقت‌هایی حتی بالاتر از این می‌رسد. اما مزیت بزرگ روش مبتنی بر پروتئین، کاربردی‌بودن آن در مواقعی است که DNA دیگر قابل استفاده نیست؛ مثلاً در پرونده‌های قدیمی، شواهدی که در معرض گرما، رطوبت یا آلودگی بوده‌اند، یا حتی در بلایای طبیعی که بقایای انسانی به‌شدت آسیب دیده‌اند.

البته هنوز راهی طولانی تا استفاده گسترده از رویکرد مبتنی بر پروتئین در دادگاه‌ها باقی مانده است. آزمایش‌های بیشتر و اعتبارسنجی‌های دقیق لازم است تا اطمینان حاصل شود که نتایج آن در شرایط واقعی صحنه جرم هم قابل اعتماد است. پژوهشگران خود نیز تأکید می‌کنند که این فناوری فعلاً قرار نیست جایگزین DNA شود، بلکه مکمل آن خواهد بود.

بااین‌حال، اگر این مسیر با موفقیت ادامه پیدا کند، احتمالاً در سال‌های آینده نام «ژنوتیپ‌گذاری پروتئومیک» نه‌فقط در مقالات علمی و گزارش‌های پزشکی قانونی، بلکه در پادکست‌ها و برنامه‌های جنایی محبوب هم زیاد شنیده خواهد شد؛ جایی که یک تار مو، حتی بدون DNA، می‌تواند داستانی کامل از هویت صاحبش تعریف کند.

پژوهش در ژورنال Forensic Science International منتشر شده است.