باستان‌شناسی در دل فضا؛ دانشمندان درتلاش برای حفظ میراث کیهانی بشر
باستان‌شناسی در دل فضا؛ دانشمندان درتلاش برای حفظ میراث کیهانی بشر
در سال ۲۰۱۰، بث اولیری و همکارانش موفق شدند پایگاه ترنکویلیتی را به دلیل نقش دو ایالت کالیفرنیا و نیومکزیکو در برنامه فضایی، در فهرست املاک و منابع فرهنگی این دو ایالت ثبت کنند. پنج سال بعد، پروژه باستان‌شناسی ایستگاه فضایی بین‌المللی راه‌اندازی شد.
از آن زمان، باستان‌شناسی فضایی توجه بیشتری را به خود جلب کرد. وظیفه شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی (Icomos) ترویج حفاظت از میراث و مشاوره به کمیته میراث جهانی یونسکو برای ثبت مکان‌ها در فهرست جهانی است.
گای جورایف، باستان‌شناس فضایی و پژوهشگر ارشد کینگز کالج لندن می‌گوید ایجاد کمیته علمی بین‌المللی Icomos در حوزه میراث هوافضا (ISCoAH) در سال ۲۰۲۳ که تهدیدهای مربوط به سایت‌های باستان‌شناسی در ماه را به رسمیت شناخت، «گامی بسیار مهم» برای رشته باستان‌شناسی فضایی بود.
جورایف همچنین به مطالعه‌ی آنچه میراث تاریک برنامه فضایی شوروی می‌نامد می‌پردازد. این میراث همچنین شامل افرادی است که جان خود را در ساخت پایگاه فضایی بایکونور در اتحاد جماهیر شوروی سابق از دست دادند.
بسیاری امیدوارند که قرارگرفتن ماه در فهرست نظارتی سال ۲۰۲۵ صندوق آثار تاریخی جهان به پیشرفت‌های بیشتری مثل تهیه‌ی فهرست بین‌المللی مورد تأیید از مکان‌های میراث فضایی و تدوین یک منشور جهانی برای میراث فضایی منجر شود. گورمن می‌گوید: «می‌توانم بگویم که ما بعد از ۲۵ سال، تازه در حال آغاز راه هستیم.» اما سرنوشت فضاپیماهای دارای اهمیت تاریخی، حتی نامشخص‌تر است.
جاستین والش می‌گوید: «ایده‌هایی مطرح شده مبنی بر اینکه مهم‌ترین اشیاء تاریخی را در یک مدار باثبات و نسبتاً خلوت به دور زمین قرار دهیم که به‌نوعی نقش یک موزه فضایی را ایفا کند. این مدار می‌تواند شامل اشیائی مانند ونگارد ۱، قدیمی‌ترین شیء باقی‌مانده در فضا باشد.» بر اساس مقاله‌ای در ژانویه ۲۰۲۵، علاقه‌مندان به فضا می‌خواهند ونگارد ۱ باید به زمین بازگردانده شود و در موزه به نمایش درآید.
به همین ترتیب می‌توان استدلال کرد که تلسکوپ فضایی هابل که درک ما از جهان را دگرگون کرده و ایستگاه فضایی بین‌المللی، بزرگ‌ترین فضاپیمای ساخته‌شده تاکنون نیز باید حفظ شوند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که تا ۴۰ درصد از ایستگاه فضایی می‌تواند در هنگام بازگشت به جو سالم بماند. یکی از پژوهشگران می‌گوید: «باید نگاه بهتری به مسئله‌ی پایان عمر این فضاپیماها داشته باشیم. اگر می‌توان پیش‌بینی کرد که یک مأموریت از نظر تاریخی اهمیت خواهد داشت، حفظ آن فضاپیما باید بخشی از محاسبات ما باشد.»
حفظ تلسکوپ فضایی هابل هم بخشی از برنامه حفظ میراث فضایی خواهد بود
در تلاش برای نجات اشیای تاریخی که داستان سفر انسان به فضا را روایت می‌کنند، خبرهای خوبی هم وجود دارد. توماس پندرز، باستان‌شناسی که از آزمایشگاه خود در کیپ کاناورال می‌تواند قسمت بالای موشک نیوگلن از شرکت بلو ارجین را ببیند، می‌گوید: «نمی‌توانم هنگام پرتاب آنجا باشم ولی آرزو می‌کنم می‌توانستم.»
پندرز که مدیر منابع فرهنگی نیروی هوایی و نیروی فضایی ایالات متحده در ایستگاه فضایی کیپ کاناورال است، باید میان نیاز به حفاظت و نیازهای فزاینده‌ی صنعت فضایی تجاری تعادل برقرار کند. او از منطقه‌ای به مساحت ۷٬۸۰۰ هکتار در فلوریدا مراقبت می‌کند که آنچه وی «مهم‌ترین بخش‌های تاریخ و آینده برنامه فضایی ایالات متحده» می‌نامد، از جمله زمین مقدس کیپ کاناورال را دربرمی‌گیرد.
پندرز بخش زیادی از زمان خود را صرف مشورت با دفتر حفاظت تاریخی ایالتی می‌کند تا مشخص شود آیا استفاده مجدد از این مجتمع‌های پرتاب تاریخی مجاز است یا نه. او می‌گوید: «بلو ارجین آشیانه‌ی S را در اختیار گرفته و به اهمیت تاریخی آن واقف است. آن‌ها برای حفظ اصالت ساختمان و آشیانه همکاری خوبی با ما داشته‌اند.»
آشیانه‌ی S محل اولین برنامه فضایی انسانی ایالات متحده، یعنی پروژه مرکوری بود و موشک‌های بلو ارجین هم به نام فضانوردان معروف این پروژه نام‌گذاری شده‌اند. همچنین کشف‌های جدید باستان‌شناسی نیز در آنجا انجام شده است.
پندرز می‌گوید: «یکی از پیمانکارانی که در مجتمع پرتاب بلو ارجین کار می‌کرد، قطعات موشکی را پیدا کرد و مرا خبر کرد. چیزی که یافتم این بود که در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ آن‌قدر در تب‌وتاب توسعه موشک و فرستادن انسان به فضا بودیم که قطعات موشک‌ها را همین‌طور از حصار سکوی پرتاب به بیرون پرت می‌کردند و هنوز هم آن‌ها آنجا بودند.
تجاری‌سازی فضا به این معناست که اکنون زمانی حیاتی برای حفظ میراث فضایی است. اولیری می‌گوید: ««این لحظات مهم و خارق‌العاده در تاریخ بشریت شایسته توجه ما و شایسته آن هستند که در آینده نیز وجود داشته باشند.»
منبع : زومیت
