اندروید دیگر «ضد آیفون» نیست؛ از محدودیت شخصی‌سازی تا طراحی‌های کپی‌پیستی

وقتی کنترل کامل سخت‌افزار گوشی‌تان را در دست داشته باشید، می‌توانید آن را تا مرزهای شخصی‌سازی مطلق پیش ببرید. در آن دوران، می‌شد سیستم‌عامل پیش‌فرض گوشی را با یک رام سفارشی جایگزین کرد؛ رام‌هایی که گاه امکاناتی فراتر از نسخه‌ی رسمی اندروید ارائه می‌دادند. حتی امکان تهیه‌ی نسخه‌ی پشتیبان لحظه‌ای از تمام سیستم وجود داشت؛ به‌گونه‌ای که همه‌چیز یعنی حتی چینش آیکون‌ها روی صفحه‌ی اصلی هم دقیقاً قابل بازیابی بود.

رام CyanogenMod را در نظر بگیرید. آن زمان که گوشی سامسونگ گلکسی ۵ با اندروید ۲.۲ (با نام رمز Froyo) و رابط کاربری تاچ‌ویز عرضه شده بود، به‌صورت رسمی، امکان ارتقای آن به نسخه‌ای بالاتر از Froyo وجود نداشت. هنگامی که نسخه‌ی اندروید ساندویچ بستنی (اندروید ۴.۰) عرضه شد، سامسونگ مدت‌ها بود که پشتیبانی از آن گوشی را متوقف کرده بود. بنابراین، کاربرانی که می‌خواستند اندروید ۴ را روی گوشی قدیمی خود تجربه کنند، راه‌حل ساده‌ای داشتند: روت‌کردن گوشی و نصب سیانوژن ماد، رام سفارشی مبتنی‌بر اندروید ۴.۴.

به همین سادگی، گوشی قدیمی اکنون اندروید ۴.۰ را اجرا می‌کرد؛ آن هم با ده‌ها قابلیت اضافه‌ای که حتی نسخه‌ی رسمی اندروید ۴.۰ نیز از آن‌ها بی‌بهره بود. سیانوژن مود سال‌ها پیش از آن‌که اندروید رسمی به این قابلیت مجهز شود، کنترل دقیق بر روی مجوزهای اپلیکیشن‌ها را ممکن ساخته بود و کاربر می‌توانست به‌طور دقیق تعیین کند که هر اپلیکیشن به چه داده‌ها یا سخت‌افزارهایی دسترسی داشته باشد. اندروید تازه چند سال است که از این قابلیت بهره می‌برد.

حتی اگر سیستم‌عامل را به‌طور کامل عوض نمی‌کردید، می‌توانستید با ابزارهایی مثل Xposed، فریم‌ور رسمی گوشی را به صورت ماژولار دستکاری کنید و قابلیت‌هایی مثل اورکلاک یا آندرکلاک پردازنده، فریز کردن اپلیکیشن‌ها برای صرفه‌جویی در مصرف باتری، حذف نرم‌افزارهای ناخواسته و احیای عملکرد گوشی را تا مدت‌ها پس از پایان پشتیبانی رسمی در اختیار داشته باشید.

روح حاکم بر اندروید در آن دوران، حس مالکیت مطلق بود. دسترسی در سطح ادمین باعث می‌شد اندروید نه یک سیستم‌عامل، بلکه یک بوم نقاشی باشد. درست است که اندروید امروز از همیشه صیقل‌خورده‌تر و قدرتمندتر است، اما بیشتر حس یک تجربه‌ی از پیش تعیین‌شده را دارد، نه یک محیط قابل دگرگونی.

در عرض یک دهه، بدون آن‌که متوجه شویم، گوشی‌های ما بسیاری از ویژگی‌های ارزشمند خود را از دست دادند. زمانی، تمام گوشی‌های هوشمند یک جک هدفون، درگاه microSD، باتری قابل تعویض، رادیوی FM و شیارهای فیزیکی سیم‌کارت داشتند. علاوه بر این‌ها، جزئیات کاربردی و هوشمندانه‌ای هم وجود داشت که زندگی را ساده‌تر می‌کردند: مثل LEDهای اعلان، دکمه‌های فیزیکی شاتر دوربین یا مادون‌قرمزهایی که گوشی‌ را به ریموت کنترل تلویزیون یا کولر تبدیل می‌کردند.

اما سازندگان فهمیدند که اگر درگاه‌ها را حذف کنند، می‌توانند لوازم جانبی بیشتری بفروشند و البته ضدآب کردن گوشی‌ها هم بدون باتری قابل‌تعویض، ساده‌تر و ارزان‌تر می‌شود. امروز، گوشی‌های اندرویدی صرفاً به تکه‌های مهروموم‌شده‌ای از پلاستیک و فلز بدل شده‌اند با یک درگاه USB-C ساده. در گذشته، گوشی‌های اندرویدی، تعمیرپذیری فوق‌العاده بالایی داشتند. تنها با ناخن می‌توانستید قاب پشتی را باز کنید و باتری را عوض کنید. به همین ترتیب، تعویض دوربین، نمایشگر، دکمه‌ها، درگاه شارژ، جک هدفون یا حتی کل صفحه‌نمایش تنها به کمی دانش فنی و یک پیچ‌گوشتی کوچک نیاز داشت.

در تقلیدی تمام‌عیار از اپل، برخی سازندگان مانند سامسونگ به سیاست «تعمیرگاه مجاز» روی آورده‌اند. آن‌ها در صورت تشخیص تعمیرات غیرمجاز، قابلیت‌های خاصی از گوشی را غیرفعال می‌کنند. سامسونگ حتی تعمیرکاران را وادار می‌کند گوشی‌هایی را که با قطعات غیررسمی (خریداری‌نشده از سامسونگ) به آن‌ها مراجعه می‌شود، «باز» کرده و قطعات را از کار بیندازند. تصور کنید گوشی‌تان را برای تعمیر به مغازه برده‌اید و هنگام بازگشت با یک گوشی ازکارافتاده روبه‌رو می‌شوید! همینقدر قلدرمآبانه!

گوشی Y9s هواوی را به یاد دارید؟ این گوشی که در سال ۲۰۱۹ عرضه شد، خاص بود چون در آن نه خبری از بریدگی زشت دوربین بود و نه حفره‌ای در نمایشگر؛ بلکه برخلاف تقریباً همه‌ی گوشی‌های بازار، دوربین سلفی آن روی یک ماژول پاپ‌آپ قرار داشت که تجربه‌ی تماشای یک نمایشگر تمام‌صفحه را ممکن می‌کرد. آیا از لحاظ فنی کاربردی بود؟ نه خیلی. آیا پس از چهار سال استفاده خراب شد؟ بله، کاملا. اما بی‌تردید یک تجربه‌ی منحصربه‌فرد بود. در آن دوران، گوشی‌ها پر بودند از چنین ماژول‌های خلاقانه‌ای.