راز آتشی که حداقل ۶ هزار سال است در استرالیا می‌سوزد
در پارک ملی در شمال سیدنی در استرالیا، آتشی به‌طور خودبه‌خود و خارج از کنترل در حال سوختن است و حداقل ۶ هزار سال است که می‌سوزد. این آتش زیرزمینی اسرارآمیز که به کوه سوزان (تپه وینگن) معروف است، قدیمی‌ترین آتش شناخته‌شده‌ب روی زمین است. برخی دانشمندان تخمین می‌زنند که آتش ممکن است حتی قدیمی‌تر از چیزی باشد که فکر می‌کنیم. این آتش زیرزمینی که زیر کوه وینگن در ایالت نیوساوت‌ولز قرار دارد، نوعی آتش‌سوزی زغال‌سنگ است که یکی از هزاران نمونه از چنین آتش‌سوزی‌هایی است که در هر زمانی در سراسر جهان وجود دارد.
پس از مشتعل‌شدن، خاموش‌کردن این آتش‌های زیرزمینی تقریباً غیرممکن است. آن‌ها به‌آرامی، اما با شدت رگه‌ی زغال‌سنگ را می‌پیمایند که لایه‌ای از زغال‌سنگ است که به‌طور طبیعی زیر سطح زمین قرار دارد. گیرمو رین، استاد علم آتش در کالج سلطنتی لندن در بریتانیا، به ساینس‌الرت گفت: «کسی اندازه‌ی آتش زیر کوه سوزان را نمی‌داند و فقط می‌توان اندازه‌ی آن را استنباط کرد. احتمالا توپی به قطر ۵ تا ۱۰ متر است که دمای آن به هزار درجه‌ی سانتی‌گراد می‌رسد.» رین در سال ۲۰۱۴ از کوه سوزان بازدید کرد.
برخلاف آتش معمولی، آتشی که در رگه‌ی زغال‌سنگ زیر زمین ایجاد شده است، شعله‌ای ندارد و مانند زغالی روشن می‌سوزد. درحال‌حاضر، آتش در کوه وینگن تقریباً ۳۰ متر زیر زمین می‌سوزد و با سرعت یک متر در سال به‌سمت جنوب در حرکت است.
تنها نشانه‌های حضور آتش کوه سوزان مقداری دود، خاکستر سفید، زمینی گرم، سنگ‌هایی که به رنگ زرد و قرمز درآمده‌اند و بوی گوگردی است که وقتی منتشر می‌شود که آتش زیرزمین مواد معدنی را داغ می‌کند.
با‌اینکه آتش اکنون عمدتا نامرئی است، با بررسی دقیق‌تر می‌توان مسیر آن را تشخیص داد. مناطقی که اخیرا سوخته‌اند، پوشیده از خاکستر و عاری از حیات گیاهی هستند. رین می‌گوید:
پیش از رسیدن آتش، این جنگل اکالیپتوس زیبا را می‌بینید؛ اما جایی که اکنون آتش در آنجا وجود دارد، هیچ نوع حیات و حتی علفی وجود ندارد. در محلی که آتش ۲۰ تا ۳۰ سال پیش در آن وجود داشته است، جنگل برگشته است؛ اما با قبل تفاوت دارد. آتش منظره را تغییر داده است.
تابلویی در پارک ملی کوه سوزان
بسیاری از آتش‌سوزی‌های زغال‌سنگ، خصوصا نمونه‌هایی که در هند، چین و ایالات متحده‌ی آمریکا وجود دارند، ناشی از دخالت‌های انسانی مانند استخراج زغال‌سنگ هستند. یکی از این نمونه‌ها، آتش‌سوزی بدنام زیر سنترالیا در ایالت پنسیلوانیا است. سنترالیا شهر متروکه‌ای است که فلیم سایلنت هیل از آن الهام گرفته است. این آتش تقریباً به‌مدت ۶۰ سال در حال سوختن بوده است؛ اما این زمان در‌مقایسه‌با هزاران سالی که کوه سوزان در حال سوختن است، بسیار اندک است.
چه کسی آتش کوه سوزان استرالیا را به‌راه انداخت؟
کسی با اطمینان نمی‌داند آتش اولین‌بار چگونه مشتعل شد. اولین مشاهده‌ی اروپایی مستند مربوط به سال ۱۸۲۸ بود؛ یعنی زمانی که کشاورزی محلی اعلام کرد آتشفشانی را در منطقه‌ی کوه وینگن کشف کرده است. یک سال بعد، زمین‌شناسی به نام چارلز ویلتون به این نتیجه رسید که آتشفشان درواقع آتش‌سوزی زغال‌سنگ بوده است. از آن زمان، اندازه‌گیری‌ها نشان داده است که مسیر این آتش درحدود ۶/۵ کیلومتر گسترش دارد و براین‌اساس، حداقل به‌مدت ۶ هزار سال روشن بوده است؛ اما به‌غیر از این نمونه، به‌ندرت پژوهشی رسمی روی این منطقه انجام شده است.
- تقریباً تمام ذخایر زغال سنگ دنیا غیرقابل استخراج هستند
- مشاهده غیرمنتظره یک کانی در الماس استخراج‌شده از اعماق زمین
- واقعیت‌های ترسناک زمین؛ ۱۶ مکانی که بهتر است از دیدن آن‌ها پرهیز کنید
کوه سوزان را متولیان سنتی به‌عنوان مکانی مقدس در نظر می‌گرفتند؛ یعنی همان مردم واناروا که از آن برای پخت‌و‌پز و ساخت سلاح استفاده می‌کردند. داستان‌های منشأ آن از بیوه‌زنی سخن می‌گویند که اشک‌هایش آتش را مشتعل یا مشعل جنگجویی که شیطان زیر کوه اسیرش کردد.
به‌گفته‌ی رین، آتش احتمالا منشأ طبیعی دارد. او توضیح می‌دهد:
نمی‌توانید مداخله‌ی انسانی را رد کنید؛ اما به‌احتمال زیاد علل طبیعی داشته است. ممکن است آتش‌سوزی ناشی از برخورد صاعقه بوده است که مواد معدنی عریان را مشتعل کرده یا شاید براثر گرمای خود مشتعل شده باشد.
این نوع اشتعال زمانی اتفاق می‌افتد که رگه‌ی زغال‌سنگ به‌اندازه‌ی کافی به سطح نزدیک است و درمعرض اکسیژن قرار گیرد. اگر به‌اندازه‌ی کافی روزهای آفتابی و گرم پشت‌سرهم وجود داشته باشد (چیزی که با تغییرات اقلیمی بیشتر شاهد آن خواهیم بود)، سطح زغال‌سنگ به‌اندازه‌ی کافی داغ می‌شود تا قطعه‌ی بعدی رگه را داغ کند و درنهایت مشتعل شود. مطالعات نشان می‌دهند دمایی که در آن زغال‌سنگ می‌تواند به‌طور خودبه‌خود مشتعل شود، از ۳۵ تا ۱۴۰ درجه‌ی سانتی‌گراد متغیر است.
موضوع جالب‌تر اینکه دقیقاً نمی‌دانیم که آتش کوه سوزان استرالیا چندساله است. پژوهشگران شواهدی را پیدا کرده‌اند که نشان می‌دهد این آتش ممکن است برای مدت بسیار طولانی‌تر در حال سوختن بوده باشد. رین می‌گوید: «این‌طور نیست که حتماً ۶ هزار سال قدمت داشته باشد؛ بلکه حداقل ۶ هزار سال قدمت دارد. درواقع، می‌تواند صدهاهزار سال قدمت داشته باشد.»
شواهد مذکور در مجله‌ای معتبر منتشر نشده است یا کارشناسان آن را بازبینی نکرده‌اند؛ بنابراین، باید با تردید به آن‌ها نگریست. بااین‌حال، این مسئله فقط به معمای این آتش که به‌خوبی مطالعه نشده است، می‌افزاید.
نقاشی کوه وینگن از اِما مکفرسون، ۱۹۱۵-۱۸۳۳
کوه وینگن تا کی می‌سوزد؟
هیچ‌کس نمی‌داند. نمی‌دانیم که رگه‌ی زغال‌سنگ تا کجا امتداد دارد یا بعدا به کجا می‌رود. درحال‌حاضر، کمبود اکسیژن وجود ندارد. رین می‌گوید:
این آتش می‌تواند هزاران سال بدون دخالت انسان بسوزد. با پیشروی آتش، کوه گرم و منبسط می‌شود و ترک می‌خورد. بدین‌ترتیب، اکسیژن وارد می‌شود و آتش می‌تواند جلوتر برود. آتش دودکش و اکسیژن خود را تولید می‌کند.
حتی با مداخله‌ب انسان، خاموش‌کردن آتش‌های زغال‌سنگ بسیار سخت است و به آب و نیتروژن مایع زیادی نیاز دارد. چین در سال ۲۰۰۴ ادعا کرد آتشی که برای ۵۰ سال می‌سوخت، خاموش کرده است؛ اما چند سال بعد بازدیدکنندگان نشانه‌های سوختن آن را دیدند.
در جریان بازدید سال ۲۰۱۴ رین از این منطقه، دود کوه سوزان در حال نزدیک‌شدن به صخره‌ای در پایین رودخانه‌ای کوچک بود. بستگی به کاری که رگه‌ی زغال‌سنگ در رودخانه انجام می‌دهد، در دهه‌های آینده می‌توانیم شاهد تغییرات چشمگیری در کوه سوزان باشیم. رین می‌گوید: «رگه‌ی زغال‌سنگ ممکن است رد شود و نزدیک سطح صخره آشکار شود. این امر می‌تواند به شعله‌هایی با گرمای بسیار بیشتر منجر شود.» طبق پیش‌بینی او، این وضعیت ممکن است شبیه چیزی باشد که سال ۱۸۲۸ اتفاق افتاد که آتش با آتشفشان اشتباه گرفت شد. رین می‌افزاید: «اگر رگه‌ی زغال‌سنگ بسیار عمیق باشد، خود را خفه می‌کند و بدون شعله می‌سوزد و دود تولید می‌کند.»
نکته‌ی مهم این است درحالی‌که کوه وینگن به‌اندازه‌ی کافی از تمدن دور است که موجب آسیب نمی‌شود، آتش‌های زغال‌سنگ بزرگ‌تر می‌توانند موجب خطرات ایمنی و سلامتی جدی شوند که در سال‌های اخیر بسیار رایج شده است. آن‌ها نه‌تنها می‌توانند به‌دلیل تغییرات اقلیمی رایج‌تر شوند؛ بلکه می‌توانند وضعیت اسفناک سیاره را نیز بدتر کنند.
مطالعات اندکی درباره‌ی میزان تأثیر گازهای گلخانه‌ای ناشی از آتش زغال‌سنگ انجام شده؛ اما مشخص شده است که آن‌ها مقادیر زیادی کربن‌دی‌اکسید و متان و نیز آلاینده‌های دیگری مانند جیوه را آزاد می‌کنند. رین می‌گوید:
تأثیر تغییرات اقلیمی بر آتش‌های رگه‌های زغال‌سنگ و تأثیر این آتشها بر تغییرات اقلیمی مسئله‌ای است که باید درباره‌ی آن بسیار نگران باشیم. موضوع ناامیدکننده این است که کسی از این آتشها استفاده نمی‌کند. این‌ها منبع بزرگی از گرما و انرژی هستند که بهره‌برداری نشده‌اند.
درحالی‌که به پژوهش‌های بیشتری درباره‌ی آتش‌های زغال‌سنگ در سیاره‌ای نیاز است که در حال گرم‌شدن است، آگاهی از این موضوع کمی دلگرم‌کننده است که در سیاره‌ای که غرق اطلاعات شده است، هنوز پدیده‌هایی مانند کوه سوزان وجود دارند که ناشناخته‌اند و به‌خوبی مطالعه نشده‌اند.
