اعتماد مردم به علم در سراسر جهان همچنان پابرجا است

از زمان دنیاگیری کووید ۱۹، بحث‌های بسیاری در زمینه‌ی کاهش اعتماد عمومی به علم مطرح شده است. برخی معتقد هستند افزایش اطلاعات نادرست، رواج تئوری‌های توطئه و انتقادهای افراد سرشناس، اعتماد مردم به دانشمندان را به‌شدت کاهش داده است. اما نتایج پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که چنین تصوری شاید نادرست باشد. به‌گفته‌ی گروهی از پژوهشگران در مطالعه‌ای جدید، شواهد علمی این دیدگاه را تأیید نمی‌کند.

در طول یک سال گذشته، نظرسنجی‌های مختلف در ایالات متحده نشان داده‌اند که اعتماد عمومی به دانشمندان همچنان بالا است؛ اگرچه تفاوت‌هایی بر اساس گرایش‌های سیاسی وجود دارد. اما آیا این الگو در سطح جهانی نیز مشاهده می‌شود؟ مطالعه‌ی جهانی گسترده‌ای که با مشارکت ۲۴۱ پژوهشگر انجام شده، نشان می‌دهد که اعتماد عمومی به دانشمندان در بسیاری از کشورها در سطحی نسبتاً بالا قرار دارد.

مطالعه‌ی جدید که به‌عنوان بزرگ‌ترین پژوهش جهانی در زمینه اعتماد به علم پس از دنیاگیری، انتظارات اجتماعی و اولویت‌های تحقیقاتی شناخته می‌شود، به نتایج جالبی دست یافته است. دکتر ویکتوریا کولونیا، پژوهشگر اصلی مطالعه، در بیانیه‌ای اعلام کرد: «یافته‌های ما نشان می‌دهد که در بیشتر کشورها، اعتماد مردم به دانشمندان نسبتاً بالاست و آن‌ها انتظار دارند که دانشمندان در جامعه و سیاست، نقشی فعال ایفا کنند.»

نتایج پژوهش نشان داد که سطح اعتماد مردم به دانشمندان، به‌طور میانگین ۳٫۶۲ از ۵ بود (۱ = اعتماد بسیار کم، ۵ = اعتماد بسیار بالا). ۷۸ درصد از شرکت‌کنندگان دانشمندان را شایسته، ۵۷ درصد آن‌ها را صادق و ۵۶ درصد آن‌ها را دلسوز نسبت به رفاه عمومی توصیف کردند.

پنینگتون می‌افزاید مطالعه نتیجه‌ای امیدوارکننده به همراه داشت: «به‌طور کلی، مردم به دانشمندان اعتماد دارند و معتقد هستند که آن‌ها باید در جامعه و سیاست‌گذاری نقش پررنگ‌تری داشته باشند. اعتماد بسیار حیاتی است، زیرا به مردم امکان می‌دهد بر اساس علم، تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تری درباره‌ی زندگی خود داشته باشند.»

البته، برخی نگرانی‌ها نیز در این پژوهش مطرح شد. به‌عنوان مثال، فقط حدود نیمی از شرکت‌کنندگان (۴۲ درصد) بر این باور بودند که دانشمندان به اندازه‌ی کافی به نظرات دیگران توجه می‌کنند. دکتر نیلز جی. مد، یکی از پژوهشگران مطالعه، توضیح می‌دهد: «نتایج ما نشان می‌دهد که بسیاری از مردم احساس می‌کنند اولویت‌های علمی همیشه با اولویت‌های شخصی آن‌ها همخوانی ندارد. ما پیشنهاد می‌کنیم که دانشمندان این بازخوردها را جدی بگیرند و راه‌هایی برای تعامل بیشتر و شنیدن نظرات مردم پیدا کنند.»

پژوهش همچنین الگوهای مشابهی را که در مطالعات قبلی در ایالات متحده مشاهده شده بود، تأیید می‌کند. در کشورهای غربی، افرادی با گرایش‌های سیاسی راست‌گرا معمولاً اعتماد کمتری به دانشمندان دارند، در‌حالی‌که این اعتماد در میان چپ‌گرایان بیشتر است. این امر نشان‌دهنده‌ی وجود نوعی شکاف سیاسی در نگرش به علم است. با این وجود، ارتباط میان گرایش سیاسی و اعتماد به علم در بیشتر کشورها مشاهده نشد.

اما در زمینه‌ی اولویت‌های پژوهشی، شرکت‌کنندگان انتظار داشتند که دانشمندان بر حل مشکلاتی مانند بحران‌های انرژی، کاهش فقر و بهبود سلامت عمومی، تمرکز بیشتری داشته باشند. از سوی دیگر، توسعه‌ی فناوری‌های دفاعی و نظامی، اولویت کمتری داشت و بسیاری احساس می‌کردند که پژوهشگران بیش‌از‌حد به این حوزه‌ها می‌پردازند.

دکتر جیمز رینولدز، استاد روان‌شناسی در دانشگاه استون و یکی از نویسندگان مطالعه، می‌گوید: «پژوهش نشان می‌دهد که اعتماد مردم به علم در سراسر جهان همچنان پابرجاست و مردم انتظار دارند که دانشمندان در سیاست‌گذاری‌ها نیز مشارکت داشته باشند. در مواجهه با چالش‌های بزرگی مانند بحران‌های بهداشتی یا انرژی، مردم نقش دانشمندان را حیاتی می‌دانند و خواهان حضور فعال آن‌ها هستند. این الگو در بریتانیا نیز مشهود است. در بریتانیا، اعتماد عمومی به علم یکی از بالاترین سطوح را در جهان دارد.»

یافته‌های پژوهش در نشریه نیچر منتشر شده است.