آیا نئاندرتال‌ها ۲۷۰ هزار سال پیش روشن‌کردن آتش را آموخته بودند؟

آثار کشف‌شده در غاری در فرانسه که روزی محل سکونت نئاندرتال‌ها و یا شاید اجداد آن‌ها بوده، ممکن است قدیمی‌ترین شواهد مستقیم از استفاده‌‌ی کنترل‌شده‌ی انسان‌تباران از آتش در اروپا را آشکار کند. مشخص نیست کدام گونه از انسان‌تباران باستانی در این غار آتش روشن کردند، اما کشف تازه می‌تواند نشان دهد که نیاکان ما از ۲۷۰ هزار سال پیش توانسته بودند آتش را به‌صورت ارادی برپا کنند.

پژوهشگران در مطالعه‌ای که هنوز داوری همتا نشده است، توضیح می‌دهند که ردیابی استفاده از آتش تا گذشته‌های دور، بسیار چالش‌برانگیز است. برای مثال، معمولاً به‌سختی می‌توانیم بفهمیم اشیای سوخته‌شده بر اثر آتش طبیعی سوخته‌اند یا آتشی که انسان‌ها روشن کرده‌اند. حتی در مواردی که شواهد قوی برای استفاده‌ی عمدی از آتش وجود دارد، نمی‌توان با اطمینان گفت که آتش در ابتدا به‌خود‌ی خود روشن شده یا انسان‌ها با استفاد از منابع طبیعی مانند چوب‌های مشتعل، آن را روشن کرده بودند.

بااین‌حال، شواهد بسیاری نشان می‌دهد که انسان‌ها از حدود ۱٫۶ میلیون سال پیش از آتش استفاده می‌کردند. اما اینکه دقیقاً چه زمانی توانستند توانایی کنترل آتش را به‌دست آورند، همچنان یکی از پرسش‌های اساسی در انسان‌شناسی است.

دانشمندان با استفاده از روش تاریخ‌یابی نوینی به نام فولژینوکرونولوژی موفق شدند تاریخچه‌ی استفاده از آتش در این غار را بازسازی کنند. آن‌ها دریافتند که طی دوره‌ای هزارساله در این غار، بین ۲۳ تا ۲۷ بار آتش روشن شده است؛ آن هم در زمانی حدود ۲۷۰ هزار سال پیش. به نظر می‌رسد که آتش به‌دست نئاندرتال‌ها یا اجداد مشترک آن‌ها و انسان‌های نوین، یعنی انسان هایدلبرگی (Homo heidelbergensis) روشن شده باشد.

اگرچه آتش به‌صورت روزمره روشن نمی‌شد، روشن‌شدن آتش در فواصل زمانی متفاوت نشان می‌دهد که افراد هرچند دهه یک‌بار به این غار بازمی‌گشتند و آتش روشن می‌کردند. از طرف دیگر، مکان برپایی آتش در اعماق غار، احتمال طبیعی‌بودن آن را نیز کاهش می‌دهد، زیرا روشن‌شدن آتش به این شکل معمولاً به‌دلیل پدیده‌هایی مانند صاعقه اتفاق نمی‌افتد.

پیش‌تر، شواهدی از استفاده‌ی مکرر و کنترل‌شده از آتش در غاری در اسپانیا کشف شده بود که مربوط به حدود ۲۴۵ هزار سال پیش می‌شود. اگر یافته‌های پژوهش جدید درست باشد، انسان‌ها دست‌کم ۲۵ هزار سال زودتر از آنچه قبلاً تصور می‌شد توانستند کنترل آتش را به دست گیرند.

بااین‌حال، هنوز نمی‌توان با قطعیت گفت که آتش از ابتدا به‌دست انسان روشن شده یا از منابع طبیعی مانند آتش‌سوزی جنگل‌ها برداشت شده است. بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد که ۵۲ درصد از آتش‌ها در دوره‌های مرطوب روشن شدند که احتمال گسترش آتش‌سوزی طبیعی در محیط بسیار پایین بوده است. این یافته نیز نشان می‌دهد که آتش احتمالاً به‌صورت محلی و با استفاده از نوعی فناوری روشن شده است.

نویسندگان در مقاله نوشته‌اند: «با توجه به شواهد فعالیت انسانی، شرایط محیطی، ساختار بسته‌ی غار و ارتباط دوده‌ها با رسوباتی که در دوره‌های مرطوب تشکیل شده‌اند، محتمل‌ترین فرضیه این است که آثار دوده در [اورنیاک ۳] بقایای آتش‌هایی است که انسان‌ها ایجاد کرده‌اند.» همچنین، آن‌ها در پایان پژوهش نتیجه گرفته‌اند که یافته‌ها، شواهدی قوی از مهارت انسان‌تباران دوره پلیستوسن میانه در کنترل آتش ارائه می‌دهد.

یافته‌های پژوهش در پایگاه Research Square منتشر شده است.