شامپانزه‌ها روی زخم یکدیگر مرهم می‌گذارند

شامپانزه‌ها ابزار طراحی می‌کنند و از آن‌ها استفاده می‌کنند. این امر به‌خوبی شناخته شده است، اما آیا این امکان وجود دارد که آن‌ها برای درمان جراحت خود و دیگران از دارو استفاده کنند؟ گزارش جدیدی نشان می‌دهد که آن‌ها این کار را انجام می‌دهند.

طبق مشاهدات پژوهشگران، شامپانزه‌ها حشرات را نمی‌خورند و آن را روی زخم‌ها به کار می‌برند. بنابراین، برخی از دانشمندان فکر می‌کنند این نخستی‌ها ممکن است در‌ حال درمان جراحت‌های یکدیگر باشند.

از سال ۲۰۰۵، پژوهشگران در‌ حال مطالعه‌ی جامعه‌ای متشکل از ۴۵ شامپانزه در پارک ملی لوانگو در گابن در سواحل غربی آفریقا بوده‌اند. پژوهشگران طی دوره‌ای ۱۵ ماهه، از نوامبر ۲۰۱۹ تا فوریه ۲۰۲۱، ۷۶ زخم باز را روی ۲۲ شامپانزه مختلف مشاهده کردند.

در ۱۹ مورد، شامپانزه را می‌دیدند که با استفاده از حشره به‌عنوان مرهم، عملی مانند خوددرمانی زخم را انجام می‌داد. در موارد معدودی، به‌ نظر می‌رسید شامپانزه، دیگری را درمان می‌کند. دانشمندان مشاهدات خود را در مجله‌ی Current Biology منتشر کردند.

روش هر بار مشابه بود. اول، شامپانزه‌ها حشره را می‌گرفتند؛ سپس آن را با فشردن بین لب‌های خود بی‌حرکت می‌کردند. آن‌ها حشره را روی زخم می‌گذاشتند و آن را با نوک انگشتان خود در آن نقطه حرکت می‌دادند. آن‌ها در‌ نهایت حشره را به کمک دهان یا انگشتان خود بیرون می‌آوردند. اغلب، حشره چند بار درون زخم گذاشته می‌شد و بیرون آورده می‌شد.

_{شامپانزه‌‌ای به نام سوزی حشره‌ای را می‌گیرد و آن را روی زخم پای پسرش می‌گذارد}

پژوهشگران نمی‌دانند شامپانزه‌ها از چه حشره‌ای استفاده می‌کردند یا دقیقاً نمی‌دانند که چگونه آن حشره ممکن است به بهبود زخم کمک کند. آن‌ها می‌دانند که این حشرات، پروازکننده‌ هستند و رنگشان تیره است. هیچ مدرکی مبنی بر اینکه شامپانزه‌ها این حشرات را می‌خورند، وجود ندارد. آن‌ها قطعاً آن‌ها را با لب‌های خود فشار می‌دهند و سپس آن‌ها را روی زخم‌ها می‌گذارند.

گزارش‌های دیگری از خوددرمانی در حیواناتی از‌ جمله سگ‌ها و گربه‌هایی که گیاهان را احتمالاً برای کمک به رفع استفراغ می‌خورند و خرس‌ها و گوزن‌هایی که گیاهان دارویی را ظاهراً با هدف خوددرمانی می‌خورند، وجود داشته است. همچنین، دیده شده است که اورانگوتان‌ها از مواد گیاهی برای تسکین جراحت‌های عضله استفاده می‌کنند؛ اما پژوهشگران از گزارش پیشینی در‌‌ مورد استفاده پستانداران غیرانسانی از حشرات با اهداف دارویی خبر ندارند.

در سه مورد، پژوهشگران شامپانزه‌ها را دیدند که این روش را روی شامپانزه دیگری پیاده می‌کردند. در یک مورد، آن‌ها ماده‌ای بالغ به نام کارول را دیدند که زخم پای نری بالغ به نام لیتلگری را تمیز می‌کرد. او حشره‌ای را گرفت و آن را به لیتلگری داد و لیتلگری آن را بین لب‌هایش گذاشت و سپس آن را به زخمش منتقل کرد. بعداً، کارول و نر بالغ دیگری دیده شدند که حشره را در اطراف زخم لیتلگری حرکت می‌دادند. نر بالغ دیگری نزدیک شد، حشره را از زخم خارج کرد، آن را بین لب‌های خود گذاشت و دوباره آن را روی پای لیتلگری گذاشت.

یکی از شامپانزه‌ها، نر بالغی به نام فردی، اشتیاق زیادی برای مصرف این داروی حشره‌ای داشت و بارها جراحت‌های سر، دست و کمرش را با استفاده از آن تیمار کرد. یک روز، پژوهشگران او را دیدند که زخمی را که روی دستش بود، در طول یک روز دو بار به همین روش تیمار کرد. پژوهشگران نمی‌دانند این جراحت‌ها چگونه برای فردی اتفاق افتاده بود، اما برخی از آن‌ها احتمالاً ناشی از مبارزه با نرهای دیگر بوده است.

سیمون پیکا، سرپرست آزمایشگاه شناخت حیوانات در دانشگاه اسنابروک آلمان و یکی از نویسندگان مطالعه، گفت حیواناتی وجود دارند که به روش‌های مشابهی با دیگران همکاری می‌کنند. او گفت: «اما در‌ مورد نمونه‌ی دیگری در پستانداران اطلاع نداریم. این ممکن است رفتاری اکتسابی باشد که فقط در این گروه وجود دارد. نمی‌دانیم که آیا شامپانزه‌های دیگر نیز از این نظر خاص هستند یا خیر.»

آرون سندل، انسان‌شناسی در دانشگاه تگزاس این پژوهش را ارزشمند دانست، اما درعین‌حال تردیدهایی داشت. او گفت:

آن‌ها توضیح دیگری برای این رفتار ارائه نمی‌دهند و در‌ مورد ارتباط احتمالی حشره با آن چیزی نمی‌گویند. در این مرحله، پرش به عملکرد پزشکی بالقوه، اغراق‌آمیز است. مراقبت از زخم‌های خود یا زخم‌های دیگران با استفاده از ابزار خیلی نادر است. با‌این‌حال، مستندات آن‌ها مبنی‌بر اینکه شامپانزه‌ها به شامپانزه‌های دیگر چنین توجهی دارند، دستاورد مهمی در مطالعه‌ی رفتار اجتماعی نخستی‌ها است. هنوز هم جالب است که بپرسیم: آیا همدلی در این رفتار نقش دارد؟

در برخی از اشکال رفتار اجتماعی در کپی‌ها، روشن است که چنین رفتاری حالت مبادله‌ای دارد. برای مثال، نظافت کردن شامپانزه‌های دیگر موجب می‌شود که حیوان نظافت‌شده از شر انگل‌ها رها شود اما درعین‌حال برای حیوان نظافت‌کننده نیز یک وعده غذای حشره فراهم می‌کند.

اما دکتر پیکا گفت در مواردی مشاهده کرده است، شامپانزه در ازای این کار چیز ملموسی را دریافت نمی‌کند. به نظر او، این موضوع نشان می‌دهد که کپی‌ها در عملی مشارکت می‌کنند که رفاه دیگری را افزایش می‌دهد و این رفتارها دانش بیشتری در‌ مورد روابط اجتماعی نخستی‌ها در‌ اختیار ما قرار می‌دهد.