قربانی پنهان بازار مواد مخدر؛ روایت تلخ وزغی که بار توهم انسان را به دوش می‌کشد
قربانی پنهان بازار مواد مخدر؛ روایت تلخ وزغی که بار توهم انسان را به دوش می‌کشد
در بیابان‌های شمال مکزیک، موجودی پنهان زندگی می‌کند که ظاهری ساده اما رازی شگفت‌انگیز در پوست خود نهفته دارد. وزغ بیابان سونورا شاید در نگاه اول معمولی به‌نظر برسد، اما همین موجود خاکی با احساس خطر، ترکیبی قدرتمند و روان‌گردان ترشح می‌کند که اکنون سرنوشتش را به مرز نابودی کشانده است. داستان این وزغ، از آزمایشگاه‌های علمی تا معابد معنوی مدرن، روایتی تلخ از تلاقی کنجکاوی انسان و آسیب به طبیعت است.
در نگاه اول، وزغ بیابان سونورا یا وزغ رودخانه کلرادو (Incilius alvarius)، تفاوتی با هم‌نوعان خود ندارد: بدنی سبز با خال‌های قهوه‌ای، پوستی زبر و چشمانی طلایی. اما برخلاف ظاهر ساده‌اش، وقتی احساس خطر می‌کند، از غدد پوستش ترکیبی بسیار قوی با خاصیت روان‌گردان ترشح می‌شود، ماده‌ای که حالا نه‌تنها جذاب نیست، بلکه برای این حیوان به سمی بسیار مرگبار تبدیل شده است.
به‌گزارش نیویورک‌تایمز، افزایش ناگهانی محبوبیت مواد مخدر روان‌گردان توهم‌زا در دهه‌ی اخیر، وزغ سونورا را به یکی از قربانیان خاموش این موج تبدیل کرده است. به‌گفته‌ی دانشمندان، صید بی‌رویه در مکزیک جمعیت این دوزیست را در مناطقی نابود کرده و در مناطق دیگر به‌مرز بحران کشانده است. یافته‌های تازه در بزرگ‌ترین گردهمایی علمی روان‌گردان‌ها در دنور ارائه شدند.
دکتر انی اورتیز، پژوهشگر درمان‌های روان‌گردان در مؤسسه‌ی اوسونا، می‌گوید: «تنها در یک دهه، ما این گونه را به مرز انقراض کشاندیم، آن هم به اسم درمان و رشد آگاهی.» او با اشاره به عوامل هم‌زمانی مانند تغییرات اقلیمی و تخریب زیستگاه، هشدار می‌دهد که سوءاستفاده‌ی گسترده از این وزغ‌ها، آن‌ها را در معرض تهدیدی سه‌گانه قرار داده است.
روایت‌های عامه‌پسند جعلی، راه را برای تجاری‌سازی ترکیب روان‌گردان وزغ سونورا هموار ساختند
ترکیب روان‌گردان ۵-ام‌ئی‌او-دی‌ام‌تی (5-MeO-DMT)، ماده‌ی اصلی روان‌گردان ترشحات وزغ سونورا، نخستین بار در سال ۱۹۶۷ میلادی شناسایی شد. اما تا مدت‌ها، کسی از خواص روان‌گردان آن‌ها آگاه نبود و سراغ آن‌ها نمی‌رفت. ماجرا از سال ۲۰۱۴ تغییر کرد؛ زمانی که رسانه‌ها اعلام کردند با خشک‌کردن و دود‌کردن این ترشحات، می‌توان تجربه‌ای شدید و کوتاه‌مدت از توهم داشت.
هم‌زمان، ادعایی ساختگی هم شکل گرفت: برخی رسانه‌ها مدعی شدند استفاده از ترشحات وزغ سونورا در آیین‌های باستانی قبایل بومی بیابان سونورا ریشه دارد. دکتر اورتیز که سال‌ها روی این ماده مطالعه کرده، تأکید دارد چنین روایتی هیچ پایه‌ی تاریخی ندارد و صرفاً ترفندی برای مشروعیت‌بخشی به مصرف بوده است.
اما روایت‌های عامه‌پسند، راه را برای تجاری‌سازی ماده‌ی مخدر وزغ سونورا هموار ساختند. از شمن‌های خودخوانده تا فعالان شبه‌معنوی عصر جدید، همه وارد میدان شدند. درمان‌گران غیررسمی و فعالان معنوی در نقاط مختلف جهان، مصرف این ماده را به‌عنوان راهی برای «تحول درونی» تبلیغ کردند. در ایالت‌های مختلف آمریکا «کلیساهای وزغ» برپا شد، مکان‌هایی که در آن افراد می‌توانند این ماده را به‌عنوان بخشی از آیین معنوی تجربه کنند.
در قانون آمریکا، روان‌گردان ۵-ام‌ئی‌او-دی‌ام‌تی به‌عنوان ماده‌ای با خطر بالا و بدون کاربرد پزشکی پذیرفته‌شده دسته‌بندی شده است، اما برخی گروه‌ها با استناد به قانون آزادی مذاهب، مصرف آن را تحت پوشش فعالیت‌های دینی قانونی کرده‌اند.
بیشتر بخوانید
سپس، تقاضای رو‌به‌افزایش، افراد بسیاری را از سراسر جهان به مکزیک کشاند. اورتیز که خود از اهالی همان منطقه است، می‌گوید تقاضا باعث شد وزغ‌ها به‌چشم منبع درآمد دیده شوند. برخی دامداران، ده‌ها وزغ را در سطل یا کیسه نگه می‌دارند و بارها برای استخراج ترشحات می‌دوشند، روندی که آسیب‌های جسمی و روانی جدی به وزغ‌ها وارد می‌کند.
در حال حاضر، وزغ بیابان سونورا از هیچگونه حمایت قانونی در مکزیک برخوردار نیست. حتی در فهرست جهانی حفاظت از گونه‌ها، در دسته‌ی کم‌نگرانی ثبت شده است. با‌این‌حال، اوضاع در واقعیت متفاوت است. به همین دلیل، اورتیز با همکاری دکتر جورجینا سانتوس باررا، استاد دانشگاه ملی مکزیک، بررسی‌های میدانی را آغاز کرد تا تصویر دقیقی از وضعیت فعلی این وزغ ارائه دهند.
تقاضا باعث شد وزغ‌ها به‌چشم منبع درآمد دیده شوند
در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴، پژوهشگران به ده زیستگاه مختلف در شمال مکزیک سفر کردند. نتیجه‌ی پژوهش نگران‌کننده بود: تنها ۴۰۰ وزغ بالغ و حدود ۲۰۰۰ نابالغ یافت شد. در برخی مناطق، جمعیت‌هایی که قبلاً حضور داشتند، به‌کلی ناپدید شده‌اند. اندازه‌ی وزغ‌های مشاهده‌شده هم به‌طور محسوسی کوچک‌تر از گذشته بود. این موضوع از آن جهت نگران‌کننده است که وزغ‌های بزرگ‌تر توانایی بیشتری برای تولید مثل دارند. اورتیز می‌گوید همه چیز برای تولید مثل مهیا بود، اما وزغ‌های بزرگ اصلاً وجود نداشتند.
نقش گونه‌ی وزغ بیابان سونورا در اکوسیستم منطقه نیز انکارناپذیر است. وزغ‌های سونورا شکارچی اصلی حشرات‌اند و خود نیز غذای جانوران دیگر به‌شمار می‌آیند. سانتوس می‌گوید کاهش جمعیت آن‌ها می‌تواند چرخه‌ی طبیعی را مختل کند. گزارش‌های محلی حاکی از آن است که در سال‌های اخیر، جمعیت حشرات مضر در مزارع افزایش یافته است.
اورتیز و سانتوس قصد دارند با انتشار یافته‌های خود، از اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت درخواست کنند که وضعیت حفاظتی این گونه را ارتقا دهد. همچنین، امیدوارند دولت مکزیک نیز سرانجام وارد عمل شود و از این گونه محافظت قانونی به عمل آورد. در سوی دیگر، ایالات متحده پیشنهاد داده که وزغ سونورا تحت نظارت کنوانسیون جهانی تجارت گونه‌های در معرض خطر (CITES) قرار گیرد. رأی‌گیری درباره‌ی این پیشنهاد قرار است در ماه نوامبر برگزار شود.
با وجود تلاش‌ها، اورتیز تأکید می‌کند که تنها راه‌حل واقعی، متقاعدسازی مصرف‌کنندگان برای کنار گذاشتن ترشحات طبیعی این وزغ است. نسخه‌ی مصنوعی روان‌گردان ۵-ام‌ئی‌او-دی‌ام‌تی، با ساختاری کاملاً مشابه با نمونه‌ی طبیعی، هم‌اکنون در دسترس است.
با‌این‌حال، بسیاری از مصرف‌کنندگان اصرار دارند که نسخه‌ی طبیعی تأثیرگذارتری بیشتری دارد. برخی حتی معتقدند وجود ترکیبات دیگر در ترشحات، تجربه‌ی روانی را تقویت می‌کند. اما اورتیز می‌گوید این ترکیبات اضافی فقط سمی‌اند و هیچ نقش روان‌گردانی ندارند. به‌گفته‌ی او، استفاده از ترشحات وزغ به جز تخریب گونه‌ای آسیب‌پذیر، هیچ فایده‌ای ندارد.
منبع : زومیت
