عامل پنهان هزاران زمینلرزه پیاپی در جزیره سانتورینی یونان کشف شد
عامل پنهان هزاران زمینلرزه پیاپی در جزیره سانتورینی یونان کشف شد
اوایل سال ۲۰۲۵ میلادی، مجموعهای از زمینلرزهها آرامش جزیرهی توریستی سانتورینی در یونان را بر هم زد. اکنون، پژوهشی جدید پرده از علتی غیرمنتظره برمیدارد: ورقههایی از ماگما که مانند تیغهای برنده، پوستهی زمین را در اعماق شکافتهاند.
بین اواخر ژانویه تا اوایل مارس ۲۰۲۵، بیش از ۲۵ هزار زمینلرزه در منطقهی میان سانتورینی و جزیرهی آمورگوس ثبت شد. صدها مورد از این لرزهها به قدری قوی بودند که ساکنان محلی آنها را احساس کردند و بزرگی برخی حتی به بیش از ۴٫۵ ریشتر رسید. ناآرامی لرزهای به اعلام وضعیت اضطراری و نگرانی گسترده از احتمال فوران آتشفشانی یا زلزلهای بزرگتر، مشابه زلزلهی ویرانگر ۷٫۷ ریشتری در سال ۱۹۵۶، دامن زد.
تیمی از پژوهشگران برای حل معما، دادههای لرزهنگاری دو ماه را با بهرهگیری از روشهای پیشرفتهی یادگیری ماشین توسط هوش مصنوعی، تحلیل کردند. آنها با این روش توانستند تمام ۲۵هزار زمینلرزه را شناسایی و موقعیت دقیق هر یک را در پوستهی زمین مشخص کنند.
بهگزارش یوروکآلرت، استیون هیکس، نویسندهی همکار مطالعه از گروه علوم زمین از کالج دانشگاهی لندن، دربارهی این رویکرد نوآورانه میگوید:
ما از روشی تازه برای کشف علت خوشهی لرزهای استفاده کردیم؛ هر یک از ۲۵ هزار زمینلرزه را مانند یک «تنشسنج مجازی» در نظر گرفتیم؛ سرنخهایی درباره اینکه تنش زیر سطح چگونه تغییر میکرد. این روش با ارائهی تصویری دقیقتر و قابلاعتمادتر از رویدادها به ما امکان داد لغزش گسل را بهعنوان علت اصلی رد کنیم.
– استیون هیکس
تحلیل الگوی پراکندگی زمینلرزهها به دانشمندان امکان داد تا حرکت ماگما را با جزئیاتی بیسابقه بازسازی کنند. نتایج نشان داد ورقههای ماگما از نوع دایک در عمق بیش از ۱۰ کیلومتری، به شکل موجی یا تپشی به حرکت درآمدهاند.
ورقههای ماگما از نوع دایک در عمق بیش از ۱۰ کیلومتری، به شکل موجی به حرکت درآمدهاند
ورقههای ماگما از یک مخزن زیرزمینی مشترک که آتشفشان سانتورینی را به آتشفشان زیرآبی کولومبو متصل میکند، سرچشمه گرفتهاند. این تودهها به جای حرکت عمودی به سمت سطح، بهصورت افقی در محدودهای به گستردگی ۲۰ کیلومتر لایههای سنگ را شکافتهاند. حجم ماگمای مهاجم به قدری زیاد بود که میتوانست ۲۰۰ هزار استخر المپیک را پر کند، اما خوشبختانه فشار لازم برای رسیدن به سطح و ایجاد فوران وجود نداشت.
آنتونی لومکس، نویسندهی اصلی پژوهش، توضیح میدهد که این فرآیند ساده و خطی نبوده است:
نکتهی چشمگیر این بود که ماگما بهصورت روان حرکت نکرد. بلکه بهشکل موج بازمیگشت، شکافهای تازه را باز میکرد، برخی را میبست و ماگما را در قالب تپشهایی به جلو میراند. همین تپشهای فشاری با ایجاد الگوی گستردهای از تنش، زمینلرزههای اطراف را تحریک کرد.
– آنتونی لومکس
روش جدید پژوهشگران میتواند انقلابی در نظارت بر فعالیتهای آتشفشانی ایجاد کند. به گفتهی دکتر هیکس، این شیوه را میتوان تقریباً در زمان واقعی برای خوشههای لرزهای آینده به کار گرفت تا پیشبینی بهتری از احتمال فورانها یا زمینلرزههای بزرگ فراهم شود. این روش که تنها به دادههای لرزهسنجها وابسته است، بهویژه برای رویدادهای زیرآبی که تصاویر ماهوارهای یا جیپیاس زمینی در دسترس نیستند، بسیار کارآمد خواهد بود.
سانتورینی بخشی از «قوس هلنی» است، منطقهای که در مرز صفحات تکتونیکی آفریقا و اوراسیا قرار گرفته است و سابقهی فورانهای ویرانگری مانند «فوران مینوسی» در حدود ۳۶۰۰ سال پیش را در کارنامه دارد. هرچند بحران لرزهای اخیر به فوران منجر نشد، بار دیگر خطرات بالقوهی این منطقه را برجسته و بر اهمیت نظارت دقیق و با وضوح بالا تأکید کرد.
مطالعه در نشریهی ساینس منتشر شده است.
منبع : زومیت
