آیا حیات در منظومه شمسی وجود دارد؟ کشف شواهد جدید در مریخ، زهره و انسلادوس
آیا حیات در منظومه شمسی وجود دارد؟ کشف شواهد جدید در مریخ، زهره و انسلادوس
منظومه شمسی، متشکل از هشت سیاره و صدها قمر، گنجینه‌ای از اسرار ناگشوده را در خود جای داده است. یکی از بنیادی‌ترین پرسش‌های بشر که قرن‌هاست ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده، این است: آیا ما در این کیهان تنها هستیم؟ شاید پاسخ این سوال آن‌چنان هم دور از دسترس نباشد و نشانه‌هایی از حیات، حتی در همسایگی کیهانی ما، در منظومه شمسی پنهان شده باشد.
به گزارش نیوزلن و به نقل از Livescience، پژوهشگران با اطمینان اعلام می‌کنند که پاسخ کوتاه به این پرسش، «بله» است. آنان هم‌اکنون در گوشه و کنار منظومه شمسی به جست‌وجوی نشانه‌های حیات پرداخته‌اند و شواهدی وجود دارد که امکان وجود حیات در مکان‌هایی غیرمنتظره را تقویت می‌کند.
مریخ: ردپای گذشته در سیاره سرخ
اگرچه تا امروزه هیچ موجود زنده‌ای بر سطح مریخ دیده نشده است، اما شواهد نشان می‌دهد این سیاره در گذشته‌ای دور، شرایط میزبانی از حیات میکروبی را داشته است. مریخ‌نوردهای پیشرفته‌ای چون «کنجکاوی» (Curiosity) و «پشتکار» (Perseverance) ناسا، با مطالعه سنگ‌های این سیاره، تأیید کرده‌اند که میلیاردها سال پیش، آب مایع – یکی از ارکان اساسی حیات – بر سطح مریخ جریان داشته است.
دکتر ایمی ویلیامز، زمین‌شناس دانشگاه فلوریدا و از اعضای تیم‌های علمی این مریخ‌نوردها، در این باره می‌گوید: «ماموریت مریخ‌نورد Curiosity، جست‌وجوی محیط‌های قابل سکونت در گذشته مریخ بود. محموله علمی این مریخ‌نورد به گونه‌ای طراحی شده بود که سه شرط اصلی حیات؛ یعنی آب مایع، منبع کربن و انرژی شیمیایی را ردیابی کند.»
ماموریت مریخ‌نورد «پشتکار» (Perseverance) فراتر رفته و نمونه‌های سنگی امیدوارکننده‌ای را برای بازگرداندن به زمین جمع‌آوری کرده است. پروژه عظیم «بازگشت نمونه مریخ» که به طور مشترک توسط ناسا و آژانس فضایی اروپا (ESA) در حال توسعه است، قصد دارد این نمونه‌ها را به دقیق‌ترین آزمایشگاه‌های زمینی انتقال دهد. دکتر ویلیامز در مورد یکی از این نمونه‌ها تأکید کرد: «دست‌کم یکی از نمونه‌های جمع‌آوری شده، ویژگی‌هایی مطابق با شاخص‌های احتمالی حیات میکروبی باستانی دارد.» وی افزود: «بازگرداندن این نمونه‌ها، پاسخی برای یکی از عمیق‌ترین پرسش‌های بشر خواهد بود: آیا در جهان تنها هستیم؟»
زهره: شاید در میان ابرهای سوزان
سیاره زهره، اگرچه به عنوان «دوقلوی زمین» شناخته می‌شود، اما به دلیل دمای ذوب‌کننده سرب و فشاری ۹۰ برابر زمین، جهنمی غیرقابل سکونت به نظر می‌رسد. اما شاید حیات در ارتفاعی بالاتر از سطح این سیاره و در لابه‌لای ابرهای ضخیم اسید سولفوریک آن پنهان شده باشد.
پروفسور سارا سیگر، استاد مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) و مدیر علمی ماموریت «ستاره صبح»، در این رابطه به «لایو ساینس» گفت: «امکان وجود حیات میکروبی در ابرهای زهره، با وجود ترکیب خورنده اسید سولفوریک، منتفی نیست. چنین کشفی، درک ما از سکونت‌پذیری را دگرگون خواهد کرد و ثابت می‌کند حیات می‌تواند در حلال‌های غیرآبی نیز وجود داشته باشد.»
کشف گاز فسفین در ابرهای زهره در سال ۲۰۲۰، این فرضیه را تقویت کرد، چرا که روی زمین، این گاز عمدتاً توسط فرآیندهای زیستی تولید می‌شود. ماموریت‌های آینده، از جمله «ستاره صبح»، به مطالعه دقیق‌تر شیمی جو زهره و حل این معما خواهند پرداخت.
اقمار یخی: انسلادوس و اروپا، جهان‌های اقیانوسی
در منظومه شمسی، دو قمر «انسلادوس» (زحل) و «اروپا» (مشتری) به عنوان امیدوارکننده‌ترین مکان‌ها برای یافتن حیات مورد توجه قرار گرفته‌اند.
انسلادوس دارای یک اقیانوس شور در زیر پوسته یخی خود است که از طریق فوران‌های عظیم، مواد خود را به فضا پرتاب می‌کند. داده‌های کاوشگر «کاسینی» وجود فسفات (آخرین ماده شیمیایی ضروری برای حیات) را در این فوران‌ها تأیید کرده است. این کشف، انسلادوس را به دنیایی کاملا مجهز برای میزبانی از حیات تبدیل می‌کند.
از سوی دیگر، قمر «اروپا» نیز اقیانوسی مشابه دارد و برهم‌کنش آب شور با بستر سنگی آن، می‌تواند محیطی مشابه «دودکش‌های هیدروترمال» در کف اقیانوس‌های زمین ایجاد کند که پر از حیات است.
تیتان: آزمایشگاهی طبیعی برای شیمی آلی
تیتان، بزرگ‌ترین قمر زحل، جهانی منحصر به فرد با دریاچه‌های متان مایع و جو غلیظ است. داده‌های مأموریت کاسینی و کاوشگر هویگنس نشان می‌دهند که جو تیتان قادر به ساخت مولکول‌های پیچیده آلی (بلوک‌های سازنده حیات) است. ناسا در حال طراحی یک هلیکوپتر پیشرفته به نام «دراگون فلای» است تا بتواند این محیط بی‌نظیر را از نزدیک کاوش کند.
سیاره کوتوله سرس و دیگر جهان‌ها
حتی سیاره‌های کوتوله مانند «سرس» نیز در فهرست نامزدهای میزبانی از حیات جای دارند. تصاویر مأموریت «داون» ناسا نشان می‌دهند که این جرم آسمانی احتمالاً مخزنی عظیم از آب مایع در زیر سطح خود دارد.
هرچه دامنه کاوش‌های بشر در منظومه شمسی گسترده‌تر می‌شود، بر تعداد جهان‌هایی که شرایط بالقوه برای میزبانی از حیات را دارند، افزوده می‌شود. اگر حیاتی در این جهان‌ها وجود داشته باشد، به احتمال بسیار زیاد در سطح میکروبی است و این ما هستیم که باید با ارسال کاوشگرهای پیشرفته، اولین گام را برای سلام کردن به آنان برداریم.
