آیا «اروپا» پناهگاه نهایی حیات پس از مرگ خورشید خواهد بود؟

آیا «اروپا» پناهگاه نهایی حیات پس از مرگ خورشید خواهد بود؟

پژوهشگران مؤسسه کارل ساگان در دانشگاه کرنل به سناریویی شگفت‌انگیز پرداخته‌اند: آیا زمانی که خورشید ما وارد مرحله مرگ شود و به یک غول سرخ بدل گردد، امکان تداوم حیات در منظومه شمسی باقی خواهد ماند؟ پاسخ احتمالی آن‌ها، قمر یخی مشتری به نام «اروپا» است.
 
به گزارش نیوزلن و به نقل از اسپیس، این پژوهش بر پایه مدلی علمی بنا شده که می‌گوید برخی از اقمار یخی منظومه شمسی ممکن است پس از تبدیل خورشید به غول سرخ، برای مدتی کوتاه، شرایط زیست‌پذیر پیدا کنند.
 
خورشیدی در آستانه مرگ، زمینی در آستانه نابودی
 بر اساس تخمین اخترشناسان، خورشید در حدود ۴.۵ میلیارد سال آینده وارد آخرین فصل حیات خود خواهد شد. در این مرحله، سوخت هیدروژنی هسته خورشید رو به پایان می‌گذارد، لایه‌های بیرونی‌اش منبسط می‌شوند و ستاره به یک غول سرخ بزرگ بدل می‌شود.

گفته می‌شود این پدیده موجب بلعیده شدن عطارد و زهره و احتمالاً زمین خواهد شد؛ یا در خوش‌بینانه‌ترین حالت، از سیاره ما فقط یک توده آهن و نیکل گداخته باقی می‌ماند.
 
با گسترش خورشید، «منطقه قابل سکونت» — یعنی بخشی از فضا که در آن دمای سطح سیاره‌ها می‌تواند وجود آب مایع را ممکن سازد — نیز به سمت بیرون منظومه شمسی جابجا خواهد شد. این جابجایی می‌تواند تا مداری در نزدیکی مشتری برسد؛ سیاره‌ای که به‌خودی‌خود قابل سکونت نیست، اما یکی از اقمار آن ممکن است شرایط متفاوتی پیدا کند.
 

اروپا؛ قمری با اقیانوس‌های پنهان
 اروپا، یکی از ۹۵ قمر شناخته‌شده مشتری، از مدت‌ها پیش یکی از اهداف اصلی پژوهشگران در جست‌وجوی حیات بوده است. این قمر یخی که سطح آن با یخ ضخیمی پوشیده شده، در زیر پوسته‌اش اقیانوس‌های عمیقی از آب مایع دارد. در شرایط کنونی، این اقیانوس‌ها عمدتاً به‌دلیل گرمایش ناشی از اصطکاک گرانشی با مشتری پایدار باقی مانده‌اند.
 
اما وقتی خورشید به غول سرخ تبدیل شود، نور و گرمای فراوانی به این قمر خواهد رسید. در کنار آن، مشتری نیز با دریافت انرژی بیشتر از خورشید داغ‌تر شده و نور بیشتری را به سطح اروپا بازتاب خواهد داد. نتیجه این فرآیند، گرم شدن سطح اروپا و تبخیر شدن بخش‌هایی از یخ آن خواهد بود.
 
تبخیر، تصعید، و یک شانس کوتاه برای بقا
 مطابق با محاسبات این تیم پژوهشی، گرمایش غول سرخ باعث تصعید یخ‌های سطح اروپا — به‌ویژه در نیم‌کره‌ای که رو به مشتری است — می‌شود. حتی نواحی استواییِ مخالف مشتری نیز، به‌دلیل جریانات همرفتی، بخشی از آب خود را از دست خواهند داد.
 
اما خبر امیدوارکننده اینجاست: نواحی قطبی اروپا در سمت دور از مشتری، کمترین میزان از دست دادن آب را خواهند داشت. این مناطق احتمالاً می‌توانند جوّی رقیق از بخار آب ایجاد کنند که تا حدود ۲۰۰ میلیون سال باقی خواهد ماند.
 
ممکن است ۲۰۰ میلیون سال، در مقایسه با ۴ میلیارد سالی که زمین برای پرورش حیات در اختیار داشت، ناچیز به‌نظر برسد. اما در مقیاس کیهانی، چنین پنجرۀ زمانی کوتاهی نیز می‌تواند تفاوتی حیاتی ایجاد کند؛ به‌ویژه اگر هدف ما بقای گونه‌های زیستی باشد که شاید تا آن زمان به اروپا پناه آورده باشند.
 
زندگی پس از خورشید؛ چشم‌اندازی برای آینده پژوهش
 تحقیقات این تیم فقط محدود به اروپا نیست. پژوهشگران می‌گویند احتمال یافتن «امضای زیستی» — یعنی نشانه‌هایی از وجود حیات — روی قمرهای یخی اطراف ستارگان در حال مرگ نیز وجود دارد. گرچه تاکنون هیچ «اگزو-قمر» (قمر خارج‌منظومه‌ای) به‌طور قطعی کشف نشده، اما شواهدی از وجود آن‌ها در دست است.
 
گفتنی است ابزارهایی مانند تلسکوپ فضایی جیمز وب یا رصدخانه در حال طراحی «جهان‌های زیست‌پذیر» (Habitable Worlds Observatory) می‌توانند در آینده نزدیک توانایی بررسی جو این اقمار را داشته باشند.

یافتن زندگی در نزدیکی ستارگانی در آستانه مرگ شاید بعید به‌نظر برسد، اما این سناریو چشم‌انداز مکان‌های قابل سکونت را به طرز چشمگیری گسترش می‌دهد.