گرمایش جهانی به نقطه بحرانی نزدیک می‌شود
گرمایش جهانی به نقطه بحرانی نزدیک می‌شود
دمای زمین در ماه آوریل نیز در سطحی بی‌سابقه باقی ماند؛ روندی نگران‌کننده که نزدیک به دو سال است ادامه دارد و موجب طرح پرسش‌هایی اساسی درباره شتاب فزاینده گرمایش جهانی در میان دانشمندان شده است.
بر اساس گزارش رصدخانه کوپرنیک اروپا که داده‌های خود را از میلیاردها اندازه‌گیری ماهواره‌ای، ایستگاه‌های هواشناسی و سایر منابع کسب می‌کند، آوریل سال ۲۰۲۵ پس از آوریل ۲۰۲۴، دومین ماه گرم ثبت‌شده در سطح جهان بوده است.
به گزارش خبرگزاری فرانسه، این ماه شاهد ثبت دماهایی بی‌سابقه یا نزدیک به رکوردهای پیشین بود که روند آن از ژوئیه ۲۰۲۳ آغاز شده است. از آن زمان تاکنون، به‌جز یک استثنا، تمامی ماه‌ها دست‌کم یک و نیم درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از متوسط دمای دوران پیشاصنعتی (۱۸۵۰ تا ۱۹۰۰) بوده‌اند.
با این حال، بسیاری از دانشمندان پیش‌بینی کرده بودند که با پایان یافتن پدیده ال‌نینو، که موجب افزایش دمای جهانی شده بود، سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ به دوره‌ای با روند خنک‌تر تبدیل شوند.
یوهان راک‌استروم، مدیر مؤسسه پوتسدام برای تأثیرات اقلیمی در آلمان، در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه اظهار داشت: «قرار بود از سال ۲۰۲۵ این روند کند شود، اما به‌جای آن همچنان با گرمایش شتاب‌دار مواجه هستیم.» وی افزود: «به نظر می‌رسد در این وضعیت گیر افتاده‌ایم. دلیل دقیق آن هنوز مشخص نیست، اما این موضوع بسیار نگران‌کننده است.»
سامانتا برگس، از مرکز اروپایی تغییرات اقلیمی و مدیر اجرایی رصدخانه کوپرنیک، نیز در این‌باره گفت: «دو سال گذشته، دوره‌ای استثنایی بوده‌اند. این وضعیت هنوز در محدوده پیش‌بینی‌شده مدل‌های اقلیمی قرار دارد، اما ما در بالاترین مرز این محدوده هستیم.»
به گفته سازمان جهانی هواشناسی، یکی از دلایل احتمالی این شرایط، ظهور پدیده لانینا است که اثراتی خنک‌کننده دارد، اما از ماه دسامبر تنها با شدت اندکی بروز یافته و احتمالاً در ماه‌های آینده کاهش خواهد یافت.
افزایش میانگین دما تا نزدیکی یک و چهار دهم درجه
گروهی متشکل از حدود پنجاه دانشمند برجسته اقلیم، به رهبری پیرس فورستر، دانشمند بریتانیایی، اعلام کردند که میانگین دمای جهانی در سال ۲۰۲۴ با نرخ یک و سی و شش صدم درجه سانتی‌گراد نسبت به دوران پیشاصنعتی ثبت شده است. این یافته‌ها نسخه اولیه مطالعه‌ای است که به‌صورت سالانه ارقام کلیدی هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی (IPCC) را به‌روزرسانی می‌کند.
در همین راستا، داده‌های کوپرنیک نیز رقمی نزدیک، یعنی یک و سی و نه صدم درجه سانتی‌گراد را نشان می‌دهد.
بسیاری از دانشمندان هشدار داده‌اند که دمای جهانی به‌طور پیوسته به آستانه یک و نیم درجه سانتی‌گراد، که بلندپروازانه‌ترین هدف توافق پاریس به‌شمار می‌رود، نزدیک می‌شود. کوپرنیک تأیید کرده است که احتمالاً از سال ۲۰۲۹ عبور از این آستانه به امری رایج تبدیل خواهد شد.
برگس در این خصوص گفت: «چهار سال دیگر برای حفظ این هدف باقی مانده، اما واقعیت این است که به‌زودی از آستانه یک و نیم درجه عبور خواهیم کرد.»
جولین کاتو، اقلیم‌شناس مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه، نیز در گفت‌وگویی با خبرگزاری فرانسه عنوان کرد: «با روند کنونی، پیش از سال ۲۰۳۰ از این آستانه عبور خواهیم کرد.»
او افزود: «گفته می‌شود حتی افزایش یک‌دهم درجه سانتی‌گراد نیز حائز اهمیت است، زیرا وقوع خشکسالی، موج گرما و سایر بلایای طبیعی را دو برابر می‌کند؛ و با توجه به شرایط موجود، این رویدادها به سرعت در حال وقوع هستند.»
به گفته کاتو، «در شرایط فعلی، آنچه اهمیت دارد تلاش برای نزدیک نگه داشتن گرمایش جهانی به هدف تعیین‌شده است، زیرا اگر به‌جای هدف یک و نیم درجه، هدف‌مان افزایش دو یا حتی چهار درجه تا پایان قرن باشد، با شرایطی بسیار وخیم‌تر روبه‌رو خواهیم بود.»
اینکه سوزاندن سوخت‌های فسیلی همچون زغال‌سنگ، نفت و گاز عامل اصلی گرمایش زمین است، در میان دانشمندان علوم اقلیمی مورد اختلاف نیست. با این حال، بحث‌های علمی درباره نقش عوامل دیگر همچون شکل‌گیری ابرها، کاهش آلودگی هوا یا توان زمین برای جذب و ذخیره کربن در منابع طبیعی مانند جنگل‌ها و اقیانوس‌ها، رو به افزایش است.
هرچند داده‌های دمای جهانی از سال ۱۸۵۰ در دسترس‌اند، اما شواهد حاصل از یخ‌های قطبی، رسوبات بستر دریاها و سایر «بایگانی‌های اقلیمی» حاکی از آن است که دمای کنونی زمین در دست‌کم ۱۲۰ هزار سال گذشته بی‌سابقه بوده است.
