سیاره زهره هرگز میزبان حیات فرازمینی نبوده است

سیاره زهره هرگز میزبان حیات فرازمینی نبوده است

ستاره‌شناسان به مدت دهه‌ها گمان می‌کردند که همسایه نزدیک ما احتمالا زمانی بسیار شبیه به زمین بوده است. برخی پیشنهاد داده‌اند که این سیاره با وجود آن که اکنون سیاره‌ای داغ و جهنمی است، ممکن است روزگاری اقیانوس‌های خود را داشته و حتی چه بسا از وجود حیات مختص به خود نیز پشتیبانی کرده باشد.

اما تحقیقات جدید نشان می‌دهند که این سیاره هرگز چنین اقیانوس‌هایی نداشته و از این رو زیست‌پذیر نبوده است. اگرچه ما تا زمانی که از زهره بازدید کنیم، نمی‌توانیم با اطمینان بدانیم که آیا این سیاره می‌تواند یا توانسته است از حیات پشتیبانی کند یا نه، یافته‌های جدید نشان می‌دهند که این سیاره همواره برای حیات، محیطی سخت و ناملایم بوده است.

این نتیجه بر اساس یافته‌هایی است که از اطلاعات ترکیبات شیمیایی جو زهره برای درک میزان محتوای آب درون آن استفاده کرده‌اند. این یافته‌ها نشان می‌دهند که آیا این سیاره اقیانوس‌هایی داشته است یا نه. پژوهشگران نتیجه گرفتند که این سیاره در حال حاضر درونی به شدت خشک دارد که این با ایده‌ای سازگار است که بر اساس آن، زهره پس از دوره‌ای در اوایل تاریخ خود که سطح آن از سنگ مذاب – ماگما – تشکیل شده بود، به شدت خشک باقی مانده و پس از آن سطحی خشک داشته است.

آب به عنوان یک ماده ضروری برای حیات در نظر گرفته می‌شود، بنابراین نتایج این مطالعه نشان می‌دهد زهره هرگز زیست‌پذیر نبوده است. این یافته‌ها هیچ تاییدی بر درستی فرضیه پیشین ارائه نمی‌دهد که می‌گفت زهره احتمالا ذخیره‌ای از آب زیر سطح خود دارد که از یک اقیانوس گمشده به جا مانده است.

فعالیت‌های آتشفشانی، با تزریق گازها به جو یک سیاره، سرنخ‌هایی درباره درون سیارات سنگی فراهم می‌کنند. هنگامی که ماگما از لایه میانی سیاره به نام گوشته به سطح صعود می‌کند، گازهایی را از بخش‌های عمیق‌تر داخلی آزاد می‌کند.

گازهای آتشفشانی روی زمین از بیش از ۶۰ درصد بخار آب تشکیل‌ شده‌اند، که از درونی پر از آب حکایت دارد. پژوهشگران محاسبه کردند که گازهای فوران‌های آتشفشانی زهره بیش‌تر از ۶ درصد بخار آب ندارند، که این نشان‌دهنده درونی خشک است.

ترزا کنستانتینو، دانشجوی دکتری در موسسه نجوم دانشگاه کمبریج و نویسنده اصلی این مقاله که روز دوشنبه در مجله «نیچر آسترونومی» (Nature Astronomy) منتشر شد، گفت: «ما پیشنهاد می‌کنیم که گذشته قابل سکونت [و زیست‌پذیر]، با درون زهره‌ای مرتبط خواهد بود که اکنون پر از آب باشد و گذشته‌ای خشک، با درون زهره‌ای که اکنون خشک است.»

کنستانتینو افزود: «شیمی جو نشان می‌دهد که فوران‌های آتشفشانی روی زهره آب بسیار کمی آزاد می‌کنند، که به این معناست که درون سیاره – منبع فعالیت‌های آتشفشانی – به همان اندازه خشک است. این با این واقعیت سازگار است که زهره به طور همیشگی سطحی خشک داشته و هرگز قابل سکونت نبوده است.»

زهره دومین سیاره از منظومه خورشیدی است، و زمین سومین.

کنستانتینو گفت: «دو تاریخچه بسیار متفاوت از آب روی زهره پیشنهاد شده است: یکی که در آن زهره به مدت میلیاردها سال اقلیمی معتدل و آب مایع سطحی داشته است، و دیگری که زهره در اوایل شکل‌گیری خود بسیار داغ بوده و هرگز نتوانسته آب مایع سطحی را متراکم کند.»

قطر زهره حدود ۱۲ هزار کیلومتر است که فقط کمی از قطر زمین با ۱۲ هزار و ۷۵۰ کیلومتر کوچکتر است.

کنستانتینو گفت: «زهره و زمین به دلیل شباهت‌هایشان در جرم، شعاع، چگالی و فاصله از خورشید اغلب سیارات خواهر نامیده می‌شوند. با این حال، مسیرهای تکاملی آن‌ها به طرز چشمگیری از هم جدا شده است.»

کنستانتینو گفت: «زهره اکنون از شرایط سطحی برخوردار است که در مقایسه با زمین بسیار سخت و ناملایم است، با فشاری جوی ۹۰ برابر بیشتر، دماهای سطحی که به حدود ۴۶۵ درجه سانتی‌گراد می‌رسد، و جوی سمی با ابرهای سولفوریک‌اسید. این تضادهای چشمگیر نشان می‌دهند که درک زهره، به‌عنوان سیاره‌ای که فراتر از این است که صرفا همتای زمین شمرده شود، چالش‌های ویژه‌ای را به دنبال دارد.»

به نظر می‌رسد که که ماجرا در مریخ، چهارمین سیاره از [سیارات منظومه] خورشیدی، متفاوت بوده است.

ویژگی‌های سطحی مریخ نشان می‌دهد که این سیاره میلیاردها سال پیش، یک اقیانوس آب مایع داشته است. هیچ ویژگی مشابه با این روی زهره شناسایی نشده است. مریخ، بر اساس تحقیقی که در ماه اوت منتشر شد و از داده‌های لرزه‌ای به دست آمده با کاوشگر اینسایت ناسا استفاده کرده، ممکن است یک ذخیره بزرگ از آب مایع در عمق زیر سطح خود، در میان سنگ‌های آذرین شکسته‌شده داشته باشد که [می‌تواند] به اندازه‌ای آب در خود نگه می‌دارد که اقیانوسی تشکیل دهد که کل سطح آن را بپوشاند.

در حالی که زهره کمتر از مریخ مورد بررسی قرار گرفته است، اکتشافات جدیدی برنامه‌ریزی شده است. ماموریت برنامه‌ریزی شده داوینچی ناسا در دهه ۲۰۳۰ زهره را، هم با استفاده از پرواز‌های از نزدیک (flyby) و هم با کاوشگر فرودگر، از ابرهای آن تا سطحش مورد بررسی قرار خواهد داد. همچنین در دهه ۲۰۳۰، ماموریت مداری انویژن (EnVision) سازمان فضایی اروپا قرار است نقشه‌برداری راداری و مطالعات جوی انجام دهد.

کنستانتینو گفت: «زهره یک آزمایشگاه طبیعی برای مطالعه چگونگی تکامل زیست‌پذیری – یا عدم آن را – فراهم می‌کند.»