چه چیزی جای ایستگاه بین‌المللی فضایی را خواهد گرفت؟
چه چیزی جای ایستگاه بین‌المللی فضایی را خواهد گرفت؟
به گزارش نیوزلن و به نقل از بی‌بی‌سی، پروژه ایستگاه فضایی بین‌المللی سال ۱۹۹۸ با راه اندازی زاریا ، اولین ماژول این ایستگاه توسط روسیه آغاز شد. از آن زمان به بعد ده‌ها کشور برای برپا کردن این بزرگترین سازه ساخت بشر در فضا با یکدیگر همکاری کرده‌اند که مهم‌ترین آنها، شراکت بین دو دشمن سرسخت یعنی ایالات متحده و روسیه پس از پایان جنگ سرد و سقوط اتحاد جماهیر شوروی بود.
وندی ویتمن کاب، کارشناس سیاست فضایی از دانشکده مطالعات پیشرفته هوا و فضای نیروی هوایی آمریکا می گوید: «این اتفاقی بسیار بزرگ بود. داستان باشکوه شراکتی که پس از جنگ سرد شکل گرفت. صنعت فضایی روسیه در وضعیت بدی قرار داشت و این فرصتی برای ایالات متحده و روسیه بود تا دوران تازه‌ای از همکاری با یکدیگر را آغاز کنند.»
نتیجه این همکاری یک ایستگاه فضایی غول پیکر به بزرگی یک زمین فوتبال و وزن بیش از ۴۰۰ تن شد که با سرعتی حدود ۲۹ هزار کیلومتر در ساعت به دور سیاره ما می چرخد. ایستگاه بین‌المللی فضایی که ساخت آن دست‌کم ۱۵۰ میلیارد دلار هزینه در برداشت از زمان ورود اولین خدمه آن در نوامبر ۲۰۰۰ به طور پیوسته سرنشین داشته است. اما از آنجایی که سخت‌افزار این ایستگاه هر روز کهنه‌تر می‌شود، سال ۲۰۳۱ از مدار خارج خواهد شد و پس از بازگشت به جو زمین به اقیانوس سقوط خواهد کرد.
از زمان آغاز به کار آی‌اس‌اس، هزاران آزمایش علمی در هر دو بخش روسی و آمریکایی آن، همین‌طور ماژول‌های ساخت اروپا و ژاپن که به آن متصل‌اند، انجام شده است. این تحقیقات شامل بررسی بیماری‌هایی نظیر آلزایمر و پارکینسون، همین‌طور مطالعه روی حالت‌های جدید ماده و پیدا کردن روش‌هایی برای کاشت مواد غذایی مانند کاهو و تربچه در فضا بوده است.
پروژه ایستگاه فضایی بین‌المللی سال ۱۹۹۸ با راه اندازی زاریا ، اولین ماژول این ایستگاه توسط روسیه آغاز شد
فرانک دو وین، فضانورد آژانس فضایی اروپا که دو بار در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۹ از ایستگاه بازدید کرده می‌گوید زندگی و کار در ایستگاه «تجربه‌ای فوق‌العاده بود». او می‌گوید: «همکاری با یک مشارکت بین المللی و کمک به پیشرفت بشر، تجربه‌ای تکرار نشدنی است.»
اما ایستگاه بین‌المللی فضایی از نظر همه یک پروژه بسیار موفق به حساب نمی‌آید. از نظر لرد مارتین ریس، اخترشناس سلطنتی بریتانیا هزینه‌ای که صرفا برای دستیابی به نتایج علمی پرداخت شده، بسیار بالا بوده است. او می‌گوید: « به طور قطع، صرف چنین هزینه‌ای صرفا برای مطالعات علوم محض زیادی گران است.» او پیشنهاد می‌کند که کشورها باید بیشتر روی مأموریت‌های روباتیک از جمله تلسکوپ فضایی بسیار موفق جیمز وب یا مأموریت‌های در حال انجام به مریخ تمرکز کنند. او می گوید: «فرستادن مردم به فضا بسیار گران است. و من فکر می کنم آینده پروازهای فضایی انسان برای میلیاردرها و ماجراجویان است.»
با این حال برخی معتقدند دستاورد اصلی این ایستگاه نه تحقیقات علمی که تثبیت جایگاه بشر به عنوان یکی از گونه‌هایست که توانسته در فضا سفر کند. لورا فورچیک، تحلیلگر فضایی در شرکت تحقیق و مشاوره فضایی استرالیتیکال می‌گوید: « پیش از راه‌اندازی این ایستگاه ، ما پروازهای فضایی طولانی مدت را با فضانوردان روسی که بیش از یک سال بود در ایستگاه فضایی میر بودند، تجربه کرده بودیم. اما آی‌اس‌اس در سطح دیگری قرار داشت و نظر ما را در مورد معنای تمدن‌هایی که در فضا سفر می‌کنند، تغییر داد. »
دو وینی هم نظری مشابه با او دارد: «ما نمی‌توانستیم از ایستگاه فضایی بگذریم. خیلی چیزها یاد گرفته‌ایم. روزی که این ایستگاه از مدار خارج می‌شود، روز غمگینی خواهد بود.»
جدای از این، پایان کار ایستگاه فضایی بین‌المللی به معنای خاتمه همکاری‌های شکوهمندی خواهد بود که با وجود جنگ‌ها و درگیری‌ها همچنان بر‌جای خود باقی ماندند. از جمله حمله اخیر روسیه به اوکراین که این پروژه را به سخت‌ترین شکل در بوته آزمایش گذاشته است. با این‌که این همکاری در حال حاضر پا برجا باقی مانده اما بعید است در آینده نزدیک دوباره شاهد چنین مشارکتی باشیم. کتی لوییز، مورخ فضایی از موزه ملی هوا و فضای آمریکا می‌گوید: «روس‌ها به همکاری خود ادامه نخواهد داد. آنها گفته‌اند که می‌خواهند راه خودشان را بروند و با توجه به حمله این کشور به اوکراین پذیرفته هم نخواهند شد.»
اما پروژه‌ای که قرار است جای آی‌اس‌اس را بگیرد، همین حالا در دست اجراست.
پولی که ناسا با توقف هزینه‌های مربوط به آی‌اس‌اس به طور سالانه صرفه‌جویی خواهد کرد می‌تواند صرف پروژه‌های دیگری نظیر پروژه آرتمیس شود
انتظار می‌رود ایستگاه‌های فضایی تجاری جدید جای ایستگاه فضایی بین المللی را در مدار زمین بگیرند. ناسا پیش‌تر وظیفه حمل و نقل افراد و محموله‌ها به مدار پایین زمین را به شرکت‌های آمریکایی اسپیس‌ایکس و بوئینگ سپرده است. این سازمان همچنین با هدف ساخت ایستگاه‌های فضایی جدید قراردادهایی به ارزش صدها میلیون دلار با چندین شرکت امضا کرده است. این ایستگاه‌ها می توانند به عنوان آزمایشگاه‌های کوچک تحقیقاتی یا مقاصد گردشگران فضایی فعالیت کنند تا حضور انسان در مدار زمین همچنان تضمین شود.
یکی از این شرکت‌ها به نام اکسیوم اسپیس با همکاری اسپیس‌ایکس از چندی پیش کار انتقال فضانوردان به مدار زمین در قالب ماموریت‌های فضایی خصوصی را آغاز کرده است. این شرکت امیدوار است در سال ۲۰۲۵ بتواند پروژه خود برای اتصال ماژول‌های تازه به ایستگاه فضایی بین‌المللی را آغاز کند. قرار است این ماژول‌ها در نهایت با جدا شدن از ایستگاه فضایی بین‌المللی به ایستگاه‌های مستقل تبدیل شوند که بتوان آنها را به مشتریان خصوصی اجاره داد. اما این ایده مخالفان خودش را هم دارد. جاناتان مک داول، ستاره‌شناس از مرکز اخترفیزیک هاروارد و اسمیتسونین می گوید: «من واقعاً به عملی بودن پروژه‌های تجاری در آنجا شک دارم. من فقط متقاعد نشده‌ام که راه‌اندازی و اداره یک ایستگاه فضایی سودآور عملی باشد.»
با این وجود، ناسا و سایر شرکای آی‌اس‌اس مشتاقانه به دنبال بررسی این فرصت‌ها هستند. یوزف اشباخر، رئیس آژانس فضایی اروپا می‌گوید: «با همه این عوامل و دست‌اندرکاران به طور جدی در حال گفت‌و‌گو هستیم و بسیار مشتاقیم راهی برای ادامه کار پس از بازنشستگی آی‌اس‌اس پیدا کنیم.»
با آزاد شدن ۳ میلیارد دلار بودجه‌ای که ناسا سالانه به ایستگاه فضایی بین‌المللی اختصاص می‌دهد، این سازمان می‌تواند اهداف دیگری از جمله فرستادن فضانوردان به ماه و در نهایت به مریخ را دنبال کند. ناسا در حال حاضر روی پروژه آرتمیس تمرکز دارد که هدفش بازگشت به سطح ماه است. طبق این پروژه سال ۲۰۲۴، چهار فضانورد برای اولین بار پس از ماموریت آپولو ۱۷ در ۱۹۷۲به دور ماه پرواز خواهند کرد و در نهایت در ۲۰۲۵ بر سطح آن فرود خواهند آمد. جان کلاین، کارشناس سیاست فضایی در دانشگاه جورج واشنگتن می گوید: «ایستگاه فضایی هزینه زیادی دارد. آنها در تلاشند با پروژه آرتمیس در مسیری تازه قدم بردارند.»
ناسا همچنین قصد دارد با کمک شرکای بین‌المللی خود یک ایستگاه فضایی جدید به نام دروازه قمری در نزدیکی ماه بسازد. پروژه ساخت این دروازه احتمالا اواخر دهه حاضر آغاز خواهد شد. هر چند اندازه این ایستگاه با ایستگاه فضایی بین‌المللی قابل مقایسه نیست اما می‌تواند نقشی کلیدی در پروازهای فضایی آینده انسان به ماه و فراتر از آن داشته باشد و به عنوان پایگاهی برای فضانوردان در مسیر رفت و برگشت بین زمین و ماه مورد استفاده قرار بگیرد.
آی‌اس‌اس گران‌ترین شی‌ایست که بشر تا حالا تولید کرده و خیلی‌ها با انهدام کامل آن موافق نیستند
در نهایت این احتمال وجود دارد که آی‌اس‌اس به طور کامل منهدم نشود. برخی شرکت‌ها نگرانند خارج کردن کل ایستگاه از مدار باعث هدر رفتن برخی منابع شود چون ممکن است بتوان در بعضی ماژول‌های آن تغییر کاربری ایجاد کرد یا دوباره آنها را در فضا مورد استفاده قرارداد. ناسا هنوز نگفته پذیرای چنین ایده هایی هست یا نه، اما با نزدیک شدن به آخرین مهلت خروج ایستگاه فضایی بین المللی از مدار، ممکن است نظر خود را تغییر دهد.
گری کلنان، مدیر عامل صنایع سیسلونار در آمریکا می گوید: «هیچکدام از افراد فعال در صنعت فضانوردی که من می‌شناسم واقعاً نمی خواهند این ایستگاه فضایی را در اقیانوس رها کنند.» سیسلونار و چندین شرکت دیگر اواخر سال ۲۰۲۲ طرحی به کاخ سفید ارائه دادند که روی استفاده مجدد از برخی جنبه‌های ایستگاه فضایی از جمله ذوب بخشی از فلز یا تغییر کاربری بعضی ماژول‌های آن تمرکز داشت. کلنان می گوید کاخ سفید از این طرح استقبال کرده است: «آنها از این ایده خوششان آمد. باز‌مصرف و برقراری یک اقتصاد چرخشی با سیاست‌های دولت کنونی مطابقت دارد.»
در هر صورت، چه ایستگاه فضایی به طور کامل منهدم شود و چه اجزای مختلف آن را برای استفاده مجدد از هم جدا کنند، پروژه آی‌اس‌اس سال ۲۰۳۱ به پایان خواهد رسید و جای آن را ایستگاه های فضایی کوچکتر دیگری خواهند گرفت که ادامه حضور بشر در مدار زمین را تضمین و راه را برای فرود دوباره فضانوردان به ماه هموار خواهند کرد.
از همه این‌ها که بگذریم، ایستگاه فضایی بین‌المللی میراثی شگفت‌انگیز از خود به جا خواهد گذاشت. کتی لوئیز می‌گوید: «ایده‌ای که از آن به جای می‌ماند این است که با وجود وسواس‌مان نسب به ملی‌گرایی و مرزها، ما می‌توانیم با هم همکاری کنیم. ما از پس این کار برمی‌آییم. ما می‌توانیم در این ثروت و منابع با هم سهیم شویم.»
