زنگ خطر برای دریاچههای آمریکا؛ چرا ماهیها در حال کوچکتر شدن هستند؟
زنگ خطر برای دریاچههای آمریکا؛ چرا ماهیها در حال کوچکتر شدن هستند؟
زیرِ سطح بسیاری از دریاچههای ایالات متحده، تغییری آرام اما نگرانکننده در جریان است. نسلهای جدید ماهیها نسبت به اجداد خود کوچکتر و ضعیفتر شدهاند؛ پدیدهای که به گفته دانشمندان، هشداری جدی و غیرقابل چشمپوشی به شمار میرود.
طی چند دهه گذشته، ماهیگیران و زیستشناسان بارها هشدار دادهاند که ماهیها نهتنها از نظر تعداد، بلکه از نظر اندازه نیز رو به کاهشاند. یک پژوهش تازه، ابعاد واقعی این تغییر را با شواهد آماری روشن کرده است.
به گزارش نیوزلن و به نقل از BGR، پژوهشگران دانشکده محیط زیست و پایداری دانشگاه میشیگان، مطالعهای بلندمدت را روی بیش از هزار دریاچه در سراسر ایالات متحده انجام دادهاند؛ تحقیقی که بیش از ۷۵ سال به طول انجامیده و تصویری نگرانکننده از اکوسیستمی ارائه میدهد که تحت فشار افزایش دما و تغییر شرایط آبهای شیرین قرار گرفته است. اما مسئله تنها به ماهیها محدود نمیشود؛ بلکه تعادل حیات در آبهای داخلی آمریکا زیر سؤال رفته است. هرچند کوچکتر شدن ماهیها ممکن است در نگاه نخست مسئلهای جزئی به نظر برسد، اما پیامدهای گستردهای برای اکوسیستمها، جوامع محلی و آینده دریاچههای این کشور به همراه دارد.
الگوی نگرانکننده کوچک شدن ماهیها
این مطالعه که ۱۴۹۷ دریاچه داخلی ایالت میشیگان را در بر میگیرد، الگوی معناداری را آشکار کرده است: بسیاری از گونههای ماهی آب شیرین نسبت به نسلهای پیشین خود کوچکتر شدهاند. این پژوهش در نشریه Global Change Biology منتشر شده و طول بدن ۱۳ گونه مختلف ماهی را در بازه زمانی سالهای ۱۹۴۵ تا ۲۰۲۰ بررسی کرده است. نتایج نشان میدهد که ۳۷٪ از موارد مطالعه، کاهش قابلتوجهی در طول بدن داشتهاند؛ کاهشی که بهویژه در میان جوانترین و مسنترین موارد هر گونه برجستهتر بوده است.
محققان برای تفکیک اثر عوامل اقلیمی (از جمله افزایش دمای آب و طولانیتر شدن فصل رشد) از سایر متغیرهای محیطی، از مدلهای آماری پیشرفته استفاده کردهاند. یافتهها حاکی از آن است که در گونههای سازگار با آبهای سرد، طولانیتر شدن فصل رشد گاه به افزایش اندازه منجر میشود، اما افزایش دمای سطح آب در نهایت اندازه آنها را کاهش میدهد.
در مقابل، گونههای سازگار با آبهای گرم، بهطور کلی با کاهش اندازه مواجه شدهاند. این نتایج نشان میدهد که گرم شدن آبها چگونه ویژگیهای زیستی ماهیها را دگرگون میکند؛ پدیدهای که مشابه آن در تأثیر افزایش دمای اقیانوسها بر جمعیت دلفینها نیز مشاهده شده است. به بیان دیگر، افزایش دمای آب یک روند جهانی است که کل اکوسیستمها را تحت تأثیر قرار میدهد.
به زبان سادهتر، ماهیها نهتنها کمتر شدهاند، بلکه پیش از این نیز کوچکتر از حد معمول رشد میکنند. آبهای گرمتر، فرایند رشد طبیعی ماهیها را مختل میکند و باعث میشود در سنین مشخص، به اندازهای کوچکتر از نسلهای پیشین همان گونه برسند. این مسئله اهمیت زیادی دارد، زیرا اندازه بدن مستقیماً بر شانس بقا، شیوه تغذیه، توان تولیدمثل و نحوه تعامل با شکارچیان اثر میگذارد. بر اساس این مطالعه، به نظر میرسد تغییرات اقلیمی و محیطی بلندمدت، در حال بازشکلدهی اکوسیستمهای آبهای داخلی ایالات متحده هستند.
چرا کوچک شدن ماهیها یک بحران جدی است؟
این پژوهش بخشی از تلاش گستردهتر دانشگاه میشیگان برای دیجیتالیسازی سوابق تاریخی ماهیها طی دهههای گذشته است؛ اقدامی که از طریق یک پروژه جمعسپاری انجام میشود و به دانشمندان امکان میدهد روندهای بلندمدت پنهان در دادههای قدیمی را شناسایی کنند. دفترچهها و تحقیقات میدانی قدیمی بهروشنی نشان میدهند که تغییرات اقلیمی تا چه اندازه شدید بوده و چگونه اکوسیستمهای آب شیرین را دگرگون کرده است.
کاهش اندازه و جمعیت ماهیها نشانهای از برهم خوردن تعادل اکوسیستمهاست. ماهیهای کوچکتر میتوانند کل زنجیره غذایی را تحت تأثیر قرار دهند: ماهیهای جوانِ کوچکتر طعمههای آسانتری هستند و ماهیهای بالغِ کوچکتر، تخمهای کمتری تولید میکنند. در نتیجه، با گذشت زمان، جمعیتها ضعیفتر میشوند و توان مقابله با شوکهایی مانند خشکسالی، موجهای گرما و آلودگی را از دست میدهند.
ماهیهای بزرگتر و مسنتر نقش کلیدی در پایداری جمعیتها دارند. هرچند این ماهیها لزوماً بیشترین باروری را ندارند، اما شانس بقای بیشتری در برابر شکارچیان و نوسانات محیطی دارند. با کوچکتر شدن ماهیها، توان آنها برای حمایت از نسلهای آینده بهطور محسوسی کاهش مییابد. این روند تنها یک مسئله زیستمحیطی نیست؛ بلکه معیشت افرادی را که برای تأمین غذا به ماهی وابستهاند نیز تحت تأثیر قرار میدهد. کاهش صید، پیامدهای اقتصادی قابلتوجهی به دنبال خواهد داشت.
در نهایت، این وضعیت چالش تازهای پیشروی مدیران شیلات قرار میدهد. بسیاری از قوانین ماهیگیری که بر محدودیت اندازه صید استوارند، بر این فرض بنا شدهاند که ماهیها با نرخی ثابت رشد میکنند؛ در حالی که الگوهای رشد متغیر امروز نشان میدهد این مقررات نیازمند بازنگری جدی هستند.
به گفته دانشمندان، حفاظت از زیستگاههای سالم، احیای آبهای خنکتر و پایش دقیق رشد ماهیها، برای بقای بسیاری از گونههای آب شیرین حیاتی است. پیام این پژوهش روشن است: کاهش اندازه و جمعیت ماهیها در ایالات متحده، صرفاً یک نگرانی محلی نیست، بلکه نشانهای از تأثیر عمیق تغییرات اقلیمی بر حیات و ضرورت سازگاری همه موجودات زنده با این دگرگونیهاست.
