درمان سرطان تیروئید: از تشخیص زودهنگام تا رویکردهای کمتهاجمی نوین
درمان سرطان تیروئید: از تشخیص زودهنگام تا رویکردهای کمتهاجمی نوین
نتایج مطالعات و گزارشهای بالینی نشان میدهد سرطان تیروئید در اکثر موارد، به ویژه با تشخیص زودهنگام، بسیار قابل درمان است. در سالهای اخیر، تغییرات قابل توجهی در رویکرد مدیریت این سرطان (به ویژه برای انواع کمخطر آن) رخ داده که سبب تحول در روند مراقبت از بیماران شده است.
آشنایی با سرطان تیروئید
تیروئید، غدهای کوچک و پروانهای شکل در جلوی گردن است که نقش کلیدی در تنظیم سوختوساز، انرژی و رشد بدن دارد. سرطان تیروئید هنگامی رخ میدهد که سلولهای این غده به شکل غیرقابلکنترل تکثیر و گسترش یابند. جالب توجه آنکه بیشتر این سرطانها به صورت تصادفی و طی معاینههای معمول فیزیکی یا بررسیهای تصویربرداری که به دلایل دیگر انجام میشوند، تشخیص داده میشوند.
انواع و شیوع سرطان تیروئید
بیش از ۹۰ درصد سرطانهای تیروئید از نوع «تمایزیافته» (DTC) هستند که شامل انواع پاپیلاری، فولیکولار و انکوسیتیک میشود. این گونهها عموماً رشد کُند و پیشآگهی درمانی مطلوبی دارند. در مقابل، انواع نادرتر مانند سرطانهای آناپلاستیک و مدولاری، تهاجمیتر بوده و به درمانهای تخصصیتری نیازمندند.
بر اساس آمار، حدود ۸۴ درصد سرطانهای تیروئید از نوع پاپیلاری هستند که از سلولهای فولیکولی سازنده هورمونهای تیروئید نشأت میگیرند.
علائم و عوامل خطر
هیچ برنامه غربالگری سراسری برای این نوع سرطان توصیه نشده است. در صورت بروز علامت، ممکن است بیمار با توده بدون درد در گردن، خشونت صدا، مشکل در بلع یا تورم غدد لنفاوی مواجه شود. رشد سریع توده یا تغییر ناگهانی صدا میتواند نشانه انواع تهاجمیتر باشد.
اگرچه علت دقیق اغلب موارد نامشخص است، اما عواملی مانند سابقه پرتودرمانی به سر و گردن، سابقه خانوادگی سرطان تیروئید و برخی سندرمهای ژنتیکی خاص از جمله عوامل خطر شناخته میشوند. این بیماری در بانوان و در دهههای میانی عمر شایعتر است، اما ممکن است تمام گروههای سنی و جنسی را درگیر کند.
روشهای درمانی نوین و شخصیسازی شده
درمان سرطان تیروئید کاملاً به نوع، اندازه و مرحله بیماری بستگی دارد. تحول اصلی در سالهای اخیر، حرکت به سمت درمانهای کمتهاجمیتر برای موارد کمخطر است. بر اساس دستورالعملهای بهروز انجمن تیروئید آمریکا:
• برای تومورهای کوچک و کمخطر، برداشتن بخشی از تیروئید (لوبکتومی) بر برداشتن کامل غده ارجحیت دارد.
• درمان با ید رادیواکتیو (RAI) تنها برای بیماران پرخطر توصیه میشود.
• برای برخی تومورهای بسیار کوچک، حتی نظارت فعال به جای جراحی فوری ممکن است در نظر گرفته شود.
• ابلیشن با فرکانس رادیویی (RFA) به عنوان یک روش غیرجراحی و کمتهاجمی برای از بین بردن ندولهای انتخابی کوچک، در حال بررسی و گسترش است.
برای موارد پیشرفتهتر یا پرخطر، درمان ممکن است شامل جراحی کامل تیروئید، ید رادیواکتیو، پرتودرمانی خارجی یا درمانهای سیستمیک باشد. خوشبختانه امروزه درمانهای هدفمند و ایمونوتراپی، امیدهای تازهای برای مقابله با انواع پیشرفته یا مقاوم ایجاد کردهاند. این داروها با هدف قرار دادن اختصاصی مکانیسمهای رشد سلول سرطانی یا تقویت سیستم ایمنی بر ضد آن عمل میکنند.
نقش کلیدی «آزمایشهای مولکولی» در تحلیل ویژگیهای تومور، به پزشکان کمک میکند موثرترین طرح درمانی شخصیسازی شده را برای هر بیمار طراحی کنند.
جمعبندی: آیندهای روشن با درمانهای هوشمند
بهطور خلاصه، چشمانداز درمان سرطان تیروئید برای اکثر بیماران مثبت است. حرکت جامعه پزشکی به سمت رویکردهای کمتهاجمیتر، از انجام جراحیهای غیرضروری و عوارض آن میکاهد. پیشرفت در حوزه درمانهای هدفمند و آزمایشهای دقیق مولکولی نیز به بهبود نتایج در موارد پیشرفته کمک شایانی کرده است.
تصمیمگیری نهایی درباره بهترین روند درمان، باید از طریق مشورت با یک تیم چندتخصصی مجرب (شامل فوقتخصص غدد، جراح، انکولوژیست و …) و با درنظرگرفتن تمام جوانب بیماری و ترجیح بیمار صورت پذیرد.
